Αν επιχειρηματικότητα είναι η διάθεση για δράση με μεγάλες αβεβαιότητες, τότε η επιχειρηματικότητα εκφράζεται στη δημόσια οικονομική κυρίως με τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, στην ιδιωτική οικονομική κυρίως με τις εταιρίες και στην κοινωνική οικονομία κυρίως με τους συνεργατισμούς (συνεταιρισμούς).

Η δημόσια οικονομική δραστηριοποιείται ώστε το κράτος να προσφέρει στους πολίτες του αναγκαίες υπηρεσίες (σήμερα στην Ελλάδα ασχολείται μόνο με την τακτοποίηση της μισθοδοσίας ομάδων κομματικών ως επί το πλείστον στελεχών ή πιθανών προσεχών ψηφοφόρων, ενώ οι πολίτες κατάντησαν «κλητήρες» των υπηρεσιακών εγγράφων των υπαλλήλων του Δημοσίου).

Η ιδιωτική οικονομική έχει ως θεμελιώδη σκοπό της να εξασφαλίζει εκχρηματισμένα κέρδη για τους επιχειρούντες.

Η κοινωνική οικονομία μέσω των συνεταιρισμών είναι εργαλείο αυτοβοήθειας των μελών αυτών για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους. Όχι για να βγάλουν λεφτά για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους, αλλά για να ικανοποιήσουν κατευθείαν αυτές τις ανάγκες.

Οι συνεταιρισμοί είναι τριών κύριων μορφών, αλλά και συνδυασμοί αυτών. Υπάρχουν οι συνεταιρισμοί για την ικανοποίηση αναγκών των μελών τους, όπως οι καταναλωτικοί (για να βρουν όλοι μαζί τροφές κ.ά.), οι προμηθευτικοί (για να προμηθευτούν κάτι όλοι από κοινού με καλύτερους όρους), οι οικοδομικοί (για να αποκτήσουν στέγη όλα τα μέλη), οι πιστωτικοί (για να αποκτήσουν όλα τα μέλη οικονομικές δυνατότητες) κ.λπ. Μόνο για τα μέλη τους, όχι για να αγοράζουν και άλλοι από εκεί. Λέγονται αστικοί συνεταιρισμοί, ρυθμίζονται και ελέγχονται από το Υπουργείο Ανάπτυξης και απαιτούν τουλάχιστον 100 μέλη.

Υπάρχουν οι συνεταιρισμοί για την ικανοποίηση αναγκών των μελών τους, όπως το να προωθούν όλοι μαζί τα προϊόντα τους στην κατανάλωση. Τα δικά τους προϊόντα, των μελών τους, και όχι για να κάνουν εμπόριο αγοράζοντας από τρίτους. Κυρίως αγροτικά προϊόντα. Λέγονται αγροτικοί συνεταιρισμοί, ρυθμίζονται και ελέγχονται από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων και απαιτούν τουλάχιστον 20 μέλη.

Υπάρχουν οι συνεταιρισμοί για την ικανοποίηση της ανάγκης των μελών τους για εργασία. Για να βρουν εργασία τα μέλη τους και όχι για να γίνουν εργοδότες σε άλλους (αν και η πολιτεία χαριστικά αλλοίωσε τη μορφή τους δεχόμενη ένα ποσοστό προσλήψεων από μη μέλη).

Δεν θα ήταν λογικό, αν κάποιος πιστεύει σε τέτοιας μορφής επιχείρηση, στον συνεταιρισμό, να μη γίνει μέλος της. Φαίνεται ότι όλοι «ζήλωσαν» τη δόξα των καπιταλιστών και δημιούργησαν μικροκαπιταλιστές! Πάντα σε ένα πλαίσιο κοινωνικών, περιβαλλοντικών και ηθικών στόχων. Λέγονται κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις (ΚΟΙΝΣΕΠ), κοινωνικοί συνεταιρισμοί περιορισμένης ευθύνης (ΚΟΙΣΠΕ, κυρίως στον τομέα της υγείας) και συνεταιρισμοί εργαζομένων, ρυθμίζονται και ελέγχονται από το Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλειας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης και απαιτούν τουλάχιστον 3, 5 ή 7 μέλη, αναλόγως.

Όσον αφορά τους συνδυασμούς των συνεταιρισμών, βρίσκουμε καταναλωτικούς-εργασιακούς και παραγωγικούς-καταναλωτικούς.

Στους καταναλωτικούς-εργασιακούς, μαζί με την ικανοποίηση της ανάγκης για τροφοδοσία, ικανοποιούμε και την ανάγκη κάποιων μελών για εργασία, οπότε, μαζί με την τροφοδοσία των μελών, το «πρατήριο» μοιάζει περισσότερο με σουπερμάρκετ που πουλά σε γείτονες και περαστικούς και βέβαια και στα μέλη του. Υπάρχει στην Ελλάδα τέτοιας μορφής συνεταιρισμός εν λειτουργία.

Οι παραγωγικοί-καταναλωτικοί συνεταιρισμοί διεθνώς δηλώνονται με τον όρο community supported agriculture (CSA), δηλαδή κοινωνικά υποστηριζόμενη γεωργία (ΚΥΓΕΩ). Δεν υπάρχουν σχήματα αμιγώς ΚΥΓΕΩ εν λειτουργία στην Ελλάδα. Γίνονται πολλές προσπάθειες, που πιθανόν αργότερα θα συγκλίνουν προς ΚΥΓΕΩ, αλλά σήμερα έχουν όλα τα χαρακτηριστικά του fair trade, του δικαίου εμπορίου, αλλά έχουν εκχρηματισμένες συναλλαγές μεταξύ των εμπλεκομένων. Οι εμπλεκόμενοι συνήθως έχουν δεσμεύσεις (τυπικές με συμφωνητικό ή άτυπες) για εκχρηματισμένες συναλλαγές και κάποια τροφοδοσία με πολλά νομικά κενά.

Επειδή πάντα υπάρχει μια κάποια απόσταση ανάμεσα στο ιδεατό και στο εφικτό, στο πραγματικό, θα προσπαθήσουμε να σκιαγραφήσουμε το ιδεατό:

• Μια ομάδα συνανθρώπων συνειδητοποιεί ότι έχει κοινές καταναλωτικές ανάγκες, κυρίως στη διατροφή, και έχουν αρκετή εμπιστοσύνη και αλληλοβοήθεια για να αποφασίσουν να κάνουν κάτι από κοινού. Σε αυτό βοηθούν πάρα πολύ οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Εκεί συνήθως γίνονται οι συζητήσεις ή σε έναν χώρο κοινωνικής ζύμωσης. Και αφού γνωριστούν επαρκώς και εκτιμήσει ο ένας τον άλλον, θα προχωρήσουν σε μια spin-off δραστηριότητα, σε συνεταιρισμό μορφής ΚΥΓΕΩ.
• Καταγράφουν τις ετήσιες ανάγκες τους και τις αθροίζουν για να δουν τι θέλουν να καλύψουν από άποψη προμηθειών ή παραγωγής.
• Με το υπάρχον νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα θα πρέπει να είναι πάνω από 100 αν πρόκειται για αστικό συνεταιρισμό ή πάνω από 7 μέλη αν πρόκειται για κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση. Πάντως πρέπει να είναι αρκετά τα μέλη για να δημιουργείται μέγεθος κλίμακας ικανό να αναλάβει ένα τέτοιο εγχείρημα. Μέλη μπορεί να είναι κάθε μορφής καταναλωτές, ακόμα και αγρότες, καθώς είναι και αυτοί καταναλωτές. Για την ακρίβεια, επιδιώκουμε να συζητήσουμε και να ενταχθούν στο σχήμα (στον συνεταιρισμό) και αγρότες με εμπειρίες στην παραγωγή αυτών που έχουμε ανάγκη.
• Δημιουργούμε το νομικό πρόσωπο στο οποίο είμαστε μέλη όλοι μαζί.
• Αποφασίζουμε τι θα προσπαθήσουμε να παράγουμε.
• Νοικιάζουμε χωράφια κατάλληλα για ετήσιες καλλιέργειες ή δενδρώνες με αυτά που θέλουμε ή στάβλους με τις εκτροφές που μας ταιριάζουν ή εργαστήρια μεταποίησης ή εργαστήρια οικοτεχνίας αγροτών. Θα ήταν έξυπνο να νοικιάσουμε τα χωράφια των μελών μας με ένα συμφωνημένο, δίκαιο για εμάς ενοίκιο. Πιθανόν δεν χρειάζεται να νοικιάσουμε όλα τα χωράφια των αγροτών που είναι μέλη μας. Τα έσοδα από τα ενοίκια θα φορολογηθούν κανονικά στο εισόδημα του αγρότη που τα εισπράττει. Ούτως ή άλλως είναι έξοδα για τον συνεταιρισμό μας. Ο συνεταιρισμός ΚΥΓΕΩ έχει έσοδα από τις συνδρομές των μελών του.
• Τα έσοδα προέρχονται και από τη συμμετοχή του κάθε μέλους σε κάθε παραγωγικό έργο (ντομάτες, αγγουράκια, καλαμπόκια, γάλα, τυρί, ροδάκινα κ.λπ.).
• Και βέβαια στην αναλογική απολαβή του από την παραγωγή.
• Όλοι συμμετέχουμε στις καλλιέργειες ή στις εκτροφές ή στις εργασίες για την παραγωγή της τροφής μας. Είναι μια ευχάριστη απασχόληση στις ελεύθερες ώρες μας, μια πολύ καλή ψυχολογική υποστήριξη η συμμετοχή μας στην παραγωγή της δικής μας τροφής. Έχουμε άμεση εποπτεία στο τι γίνεται. Αν πρόκειται για ΚΟΙΝΣΕΠ, τότε νομοθετικά έχει λυθεί το πρόβλημα της πιθανής απασχόλησής μας στις ελεύθερες ώρες μέσω της δυνατότητας μέχρι και 16 ωρών εβδομαδιαίας απασχόλησης για κάθε μέλος που το επιθυμεί.
• Αλλά και πάλι χρειάζεται κάποιος να έχει την ευθύνη της συνεχούς παρουσίας. Αυτός θα είναι ο αγρότης-μέλος μας που μας νοίκιασε το χωράφι, τους δενδρώνες ή την εκτροφή. Και η αμοιβή του, που δεν πρέπει να είναι πάνω από όσα βγάζει από το υπόλοιπο αγρόκτημα, γιατί θα χάσει την ιδιότητα του αγρότη, συμφωνείται και είναι δίκαια.
• Έτσι, αν είμαστε ΚΟΙΝΣΕΠ, ικανοποιείται η υποχρέωση να υπάρχουν εργοδοτικές εισφορές τουλάχιστον μετά τα δύο πρώτα έτη της λειτουργίας της.
• Όλοι οι συμμετέχοντες σε ένα έργο (ντομάτες, αγγουράκια, ροδάκινα, γάλα κ.λπ.) καταστρώνουν ένα μικρό επιχειρησιακό σχέδιο και το χρηματοδοτούν οι ίδιοι. Απλά πράγματα: έξοδα (λιπάσματα, σπόροι, ενοίκια, εργατικά κ.λπ.) και υπολογισμός της προβλεπόμενης παραγωγής.
• Όταν φτάσει ο χρόνος συγκομιδής, παίρνει ο καθένας ό,τι είχε σχεδιάσει. Αν η παραγωγή είναι μεγαλύτερη, είτε τα κάνουν «σάλτσα» για μετά είτε τα προσφέρουν σε μια κοινωνική δομή μη εκχηματισμένα. Αν δεν έχουν παραγωγή λόγω κάποιου προβλήματος (ασθένεια φυτού, θεομηνία κ.λπ.), τότε οι κίνδυνοι έχουν μοιραστεί μέσω της αρχικής συνεισφοράς τους στο έργο σε όλους τους συμμετέχοντες.
• Και τα τρόφιμα τα παίρνει ο καθένας από το αγρόκτημα, που είναι και ο τόπος συγκέντρωσης όλων για συζητήσεις και ανταλλαγή προτάσεων.
• Προφανώς πρέπει τα προϊόντα να μη φορτώνονται με τροφοχιλιόμετρα (κοντινό αγρόκτημα) ούτε με πλαστικές και άλλες μη ανακυκλώσιμες συσκευασίες.

Μια δομή κοινωνικά υποστηριζόμενης γεωργίας είναι η μικρότερη τοπική εφοδιαστική αλυσίδα με μέλη όλους τους εμπλεκομένους. Είναι ένα κύτταρο τοπικής ανάπτυξης που προωθεί την ευημερία των κατοίκων της περιοχής. Γενικά οι τοπικές εφοδιαστικές αλυσίδες είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο τοπικής ανάπτυξης.

Όσοι συμμετείχαμε στο 7ο Διεθνές Συμπόσιο από τις 9 έως τις 11 Νοεμβρίου στη Θεσσαλονίκη ακούσαμε για τόσο πολλές εμπειρίες από 300 σύνεδρους από 40 χώρες, ώστε αισθανόμαστε πολύ «πλούσιοι» χάρις στη βοήθεια του Agroecopolis. Τους ευχαριστούμε όλους.

Δημήτρης Μιχαηλίδης,
Δημοσίως γράφων-«ΑγροΝέα»

Share this post