Νεκρός έπειτα από ανατροπή του τρακτέρ που οδηγούσε ανασύρθηκε ένας 31χρονος αγρότης στον Γαλαρινό Χαλκιδικής. Δυνάμεις της Αστυνομίας και της Πυροσβεστικής απεγκλώβισαν τον άτυχο άντρα (eleftherostypos.gr 1/5/2018).

Σαραντατετράχρονος αγρότης εγκλωβίστηκε κάτω από το τρακτέρ του (11/5/2018) και παρέμενε επί ώρες νεκρός στο σημείο στο Άνω Διακοφτό Αχαΐας. Αποκαλύφθηκε επειδή ανησύχησαν οι οικείοι του. Ο Παναγιώτης ασχολούνταν με την καλλιέργεια ελιάς, αμπελιών και σταφίδων (ert.gr).

Την τελευταία του πνοή άφησε σήμερα (3/7/2018) ένας 52χρονος άνδρας στην Ημαθία έπειτα από ανατροπή γεωργικού ελκυστήρα σε αγροτική οδό στο 2ο χλμ. της δημοτικής οδού Μαρίνας-Νάουσας (www.thestival.gr).

Συνεχίζουμε αμήχανα να καταγράφουμε τους θανάτους αγροτών από ατυχήματα. Πόσοι εργαζόμενοι στον αγροτικό τομέα σκοτώνονται και τραυματίζονται στην Ελλάδα; Μήπως ο αριθμός είναι πάρα πολύ μεγάλος; Γιατί δεν ασχολείται κανείς με αυτό το πρόβλημα; Γιατί δεν το μελετά κάποια πτυχιακή στα πανεπιστήμια; Γιατί δεν χρηματοδοτούν έρευνες τα ποικιλώνυμα ιδρύματα; Γιατί αυτό δεν απασχολεί τον ΕΛΓΟ «Δήμητρα»; Γιατί δεν προωθούνται κάποιες διδακτορικές διατριβές; Μήπως πληρώνει κάποιος όσους δεν ασχολούνται με αυτό το θέμα; Είναι κομμάτι του άτυπου «πολέμου» των αστών εις βάρος των αγροτών για να αποκτήσουν οι αστοί «ζωτικό» χώρο επιβίωσης;

Και τα παραπάνω μόνο με αφορμή τα ατυχήματα που μαθαίνουμε όλοι οι πολίτες. Τι γίνεται με τις αγροτικές επαγγελματικές ασθένειες; Μπορεί να διασταυρωθεί αν η χρήση φυτοφαρμάκων αυξάνει τα κρούσματα (θανάτους) από διάφορους καρκίνους; Πώς επιδρά το περιβάλλον, ο έντονος ήλιος, η μεγάλη διάρκεια δουλειάς, η συνεχής διαθεσιμότητα για δουλειά χωρίς διακοπές στην ψυχική υγεία του αγρότη;

Το πεδίο είναι σχεδόν παρθένο. Πριν από χρόνια (περίπου δέκα) είχαμε εντοπίσει 2-3 εργασίες που άγγιζαν την υγιεινή και την ασφάλεια των αγροτών, αλλά ερευνώντας μόνο σε 2-3 νοσοκομεία δευτερογενώς εντόπισαν τα αγροτικού ενδιαφέροντος περιστατικά και με αναγωγή σε όλο τον ελληνικό πληθυσμό κατέληγαν –αν θυμάμαι καλά– σε κάποια συμπεράσματα λίγο οριακά όσον αφορά την αξιοπιστία τους.

Παραδείγματος χάριν παρουσίαζαν ότι μπορεί να μιλάμε για 33.000 αγροτικά ατυχήματα ετησίως, ενώ τα εργατικά ήταν μόνο 18.000. Αλλά ήταν έστω μία ένδειξη ότι κάτι σοβαρό συμβαίνει στον αγροτικό χώρο. Περιέργως κανένας δεν ασχολείται ή δεν θέλει να ασχοληθεί ή δεν προλαβαίνει να ασχοληθεί, διότι άλλες εργασίες είναι πιο ελκυστικές, ίσως και πιο προσοδοφόρες από αυτές που σχετίζονται με τα αγροτικά ατυχήματα και τις αγροτικές επαγγελματικές ασθένειες.

Η μόνη προσέγγιση προέρχεται από τις μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες φυτοφαρμάκων, οι οποίες δίνουν οδηγίες αποφυγής προβλημάτων βάζοντας τον αγρότη που τα χρησιμοποιεί μέσα σε… σκάφανδρο! Δεν έχω δει αγρότη να χρησιμοποιεί τέτοιο εξοπλισμό στο χωράφι ούτε και είναι δυνατόν να γίνει. Έχω δει αρκετές επιδείξεις, αλλά μόνο επιδείξεις. Τίποτε άλλο.

Το θέμα ως ερευνητικά παρθένο το εντόπισε η αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία Prolepsis και με τέσσερις ακόμη εταίρους συν-διαμόρφωσαν το έργο «Agrosh+: Υγιεινή και ασφάλεια στον τομέα της γεωργίας στην Ευρώπη, ανάπτυξη αγροτικών περιοχών μέσω εκπαίδευσης στην ιατρική της εργασίας και στις υπηρεσίες υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας».

Το έργο με προϋπολογισμό 150.000 € περίπου (όπως ειπώθηκε) υποβλήθηκε, εγκρίθηκε και χρηματοδοτήθηκε από το πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Erasmus+ στο πλαίσιο της δράσης «Στρατηγικές συμπράξεις στον τομέα της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης» με περίοδο υλοποίησης από 1/9/2016 έως 31/8/2018.

Οι εταίροι του έργου Agrosh+ είναι ο οργανισμός Romtens Foundation (συντονιστής έργου), η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Victor Babeş (Ρουμανία), το ερευνητικό κέντρο Work Research Centre Ireland Ltd (Ιρλανδία), το Ινστιτούτο FCBZR για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία (Βουλγαρία) και βέβαια από την Ελλάδα η ΑΜΚΕ Prolepsis: Ινστιτούτο Προληπτικής, Περιβαλλοντικής και Εργασιακής Ιατρικής (Φραγκοκλησιάς 7, 151 25 Μαρούσι, 210 6255700, Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.). Τα εξαγόμενα του έργου θα αναρτηθούν σύντομα στην ιστοσελίδα του έργου www.agrosh.ro.

Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat / ESAW ο αγροτικός τομέας κατέχει την 4η θέση ανάμεσα σε 22 τομείς όσον αφορά τον αριθμό μη θανατηφόρων (δεν είναι σωστά τα στοιχεία, καθόσον τα περισσότερα αγροτικά μη θανατηφόρα ατυχήματα αντιμετωπίζονται επί τόπου χωρίς αναγγελίες και καταγραφές), αλλά και θανατηφόρων ατυχημάτων. Παράλληλα τα στοιχεία για τις επαγγελματικές ασθένειες παρουσιάζουν την ίδια εικόνα, καθώς ο αγροτικός τομέας είναι ο τέταρτος κατά σειρά με το μεγαλύτερο ποσοστό σε αναρρωτικές άδειες στα κράτη-μέλη της Ε.Ε. (προφανώς τα στοιχεία είναι ελλιπή, ποιος αγρότης αναγγέλλει την αναρρωτική του αν πάει σε γιατρό;).

Επίσης, όπως αναφέρεται στην «Έκτη ευρωπαϊκή έρευνα για τις συνθήκες εργασίας» (ΕΕΣΕ 2016), σε όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον αγροτικό τομέα είναι αυτές που καλύπτονται λιγότερο με υπηρεσίες υγείας και ασφάλειας στην εργασία. Και βέβαια αβίαστα προκύπτουν τα προηγουμένως διατυπωθέντα ερωτήματα, όπως γιατί δεν ασχολείται το κράτος με τον 4ο τομέα στα θανατηφόρα ατυχήματα; Προσοχή: Αν αθροιστούν οι τομείς σε αγροτικά και εργατικά, τα αγροτικά είναι πρώτα, αλλά οι μεθοδεύσεις τα κάνουν να φαίνονται τέταρτα!

Από τις ήδη ελάχιστες επιδημιολογικές μελέτες επισημάναμε στις παρουσιάσεις των εξειδικευμένων επιστημόνων τα εξής:

• Οι αγρότες με ηλικία μεγαλύτερη των 50 ετών παρουσιάζουν έκπτωση ακοής κατά 50%!
• Μαθητές σε αγροτικές περιοχές εμφανίζουν έκπτωση ακοής σε διπλάσιο βαθμό απ’ ό,τι οι μαθητές αστικών περιοχών.
• Οι οδηγοί αγροτικών μηχανημάτων πάσχουν από οσφυαλγία σε ποσοστό 10% υψηλότερο από τον γενικό πληθυσμό (ίσως διότι οι αγρότες ως πολίτες δεύτερης ή τρίτης κατηγορίας δεν απολαμβάνουν της προσοχής των κατασκευαστών για μηχανήματα χωρίς κραδασμούς ή για λόγους αισχροκέρδειας των κατασκευαστών).
• Το 95% των ατυχημάτων με αγροτικά μηχανήματα αφορά άνδρες ηλικίας 30-39 ετών. Τα αγροτικά ατυχήματα δείχνουν μέσο όρο απουσίας (όσα βέβαια καταγράφονται, διότι πάρα πολλά δεν καταγράφονται) 39 ημέρες, που είναι πολύ μεγάλος.
• Κίνδυνοι από ηλίαση, θερμική εξάντληση, θερμοπληξία κ.λπ. (που δεν καταλαβαίνουν οι καρεκλοκένταυροι των κλιματιζόμενων γραφείων και οι ταλαιπωρούντες τους αγρότες, παρότι έχουν εντολή να εξυπηρετούν).
• Αυξημένοι κίνδυνοι για συμπεριφορικές και ψυχολογικές παθήσεις, όπως κατάθλιψη, άγχος, αυτοκτονίες (λόγω απομόνωσης), οικονομική ανασφάλεια, βία, αλκοόλ (είναι περίπου κατεστημένο ότι ο αγρότης πρέπει να πίνει αλκοόλ!), πατριαρχική δομή της κοινωνίας, εξάρτηση από ασταθείς καιρικές συνθήκες, έλλειψη κινητικότητας, παιδική εκμετάλλευση και παραμέληση ή ακόμα και βία στην οικογένεια, ιδιαίτερα σε αγροτοεργάτες μετανάστες, συνεχές εκτεταμένο ωράριο εργασίας ή διαθεσιμότητας.
• Ο θεσμός του Γιατρού Εργασίας εξακολουθεί να δυσλειτουργεί σημαντικά στην Ελλάδα (αλήθεια, υπάρχει κάτι που λειτουργεί ικανοποιητικά πέραν της μισθοδότησης των δημόσιων υπαλλήλων;) και ο αγροτικός πληθυσμός βρίσκεται ακόμη εκτός του πεδίου υποστήριξης από ειδικούς γιατρούς.
• Στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εργασίας στον αγροτικό τομέα μπορούμε να επισημάνουμε την ένταση από την εργασία στο ύπαιθρο ή σε θερμοκήπια (υγρασία και θερμοκρασία), την καταπόνηση από τα βαρέα μηχανήματα, τους κινδύνους από την εργασία με ζώα, την «απομόνωση» στον χώρο εργασίας, τα χαμηλά επίπεδα εκπαίδευσης, τη χρήση χημικών υψηλής τοξικότητας, τον ανθυγιεινό έλεγχο από τους δημόσιους υπαλλήλους, ολιγοήμερες ή καθόλου διακοπές.
• Η ασφάλεια και η υγιεινή στη γεωργία γενικά δεν καλύπτεται από ειδική οδηγία της Ε.Ε. (γιατί άραγε; δεν ενδιαφέρονται οι κυβερνώντες για τους αγρότες; τους θεωρούν αναλώσιμους; βγάζουν πολύ περισσότερα χρήματα από τις ανθυγιεινές και ανασφαλείς συνθήκες εργασίας; είναι ανοργάνωτοι / τους κρατούν ανοργάνωτους; είναι πολιτική επιλογή να «εξαφανιστούν» οι αγρότες, ίσως διότι είναι οι μόνοι που ως αυτάρκεις θα μπορούσαν να αμφισβητήσουν το σημερινό πολιτικό καθεστώς;… γιατί;).
• Στην Ελλάδα δεν υπάρχει πρόνοια από την κυβέρνηση για την κάλυψη των αγροτών/αγροτοεργατών από υπηρεσίες ιατρικής της εργασίας.

Αν ως υγεία νοείται η προώθηση και η διατήρηση του υψηλότερου βαθμού σωματικής, πνευματικής και κοινωνικής ευημερίας των εργαζομένων σε όλα τα επαγγέλματα και αν ως ασφάλεια νοείται η απουσία μη αποδεκτού κινδύνου ή βλάβης (Διεθνής Οργανισμός Εργασίας, ILO), όπως ειπώθηκε, τότε μπορούμε αβίαστα να πούμε ότι οι σημερινές συνθήκες εργασίας και άσκησης των αγροτικών επαγγελμάτων δείχνουν να είναι ανθυγιεινές και ανασφαλείς.

Οι ευγενείς εισηγητές, που μας εξήγησαν αρκετά σημεία της υγιεινής και της ασφαλείας στον αγροτικό χώρο πάντα με την οπτική του Γιατρού Εργασίας και του Τεχνικού Ασφαλείας (που αποσιωπήθηκε πλήρως και περιέργως), όπως τα είδε το έργο Agrosh+, ήταν: η καθηγήτρια κα Αθηνά Λινού (Prolepsis), η κα Βασιλική Καραούλη (Υπουργείο Υγείας), η δρ Δέσποινα Φυτική (Θριάσιο Νοσοκομείο), η δρ Αναστασία Πανταζοπούλου (Γιατρός Εργασίας), η κα Μαριέττα Κονταρίνη (Σχολή Δημόσιας Υγείας), η κα Μαρία Τσερώνη (ΚΕΕΛΠΝΟ), η κα Πάνια Κορνάκη (Agrosh+), η δρ Κωνσταντίνα Ζώτα (Prolepsis) και ο κ. Ηλίας Ταντής (Γιατρός Εργασίας).

Στην εκδήλωση συμμετείχαν εκπρόσωποι από το Υπουργείο Υγείας, καθηγητές από την Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, στελέχη του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ), του Ελληνικού Ινστιτούτου Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας (ΕΛΙΝΥΑΕ), του Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ), ειδικοί Γιατροί Εργασίας και Ειδικοί Προαγωγής Υγείας. Εντύπωση προκάλεσε (σε μένα μόνο;) η πλήρης απουσία αγροτών. Εντοπίστηκε ο κ. Σπήλιος Καταφυγιώτης (Ελληνική Γεωργία), ο κ. Κωνσταντίνος Παναγιωτόπουλος (ελαιόλαδο Monakribo), ο κ. Οδυσσέας Χρηστάκος (ελαιόλαδο Monakribo) και ένας διευθυντής από τον ΕΛΓΟ «Δήμητρα».

Ο ανύπαρκτος αριθμός αγροτών και ο απαράδεκτα μικρός αριθμός σχετικών με τα αγροτικά για ένα τόσο σοβαρό θέμα, που έχει άμεση σχέση με την καθημερινή υγεία και την ασφάλεια των αγροτών, δεν είναι ευοίωνη προοπτική. Και οι αγρότες χωρίς σωστά συνδικαλιστικά στελέχη, χωρίς επαρκείς συνεργατικές δομές, μετά βίας (ή απλώς βιαζόμενοι…) επιβιώνουν. Μοιάζει σαν συντονισμένη διαδικασία κοινωνικής, οικονομικής και υγειονομικής εξαθλίωσης των αγροτών.

Δημήτρης Μιχαηλίδης,
Δημοσιογράφος – «ΑγροΝέα»

Share this post