Μία εξαιρετική εργασία, όπως όλες όσες γνωρίσαμε μέχρι σήμερα, έκανε η ομάδα του Δικτύου Κ.Α.Π.Α. (www.diktio-kapa.dos.gr) και πληροφορηθήκαμε από τον κ. Λουκά Μπρέχα σε μία συνομιλία μας, όπου και μας εγχείρισε ένα αντίγραφο της πρωτότυπης εργασίας που ετοίμασε η ομάδα Δίκτυο Κ.Α.Π.Α. Πρόκειται για την έκθεση «Έρευνα για το Συνεταιριστικό Κεφάλαιο» του κ. A. Michael Andrews, η οποία έγινε με τη στήριξη του ICA (Διεθνής Συμμαχία Συνεταιρισμών), του IFFCO και του Impulse Europe (Σύμβουλος στο Παγκόσμιο Ταμείο Συνεταιριστικού Αντικτύπου) με μετάφραση από τον κ. Κώστα Παπαγεωργίου (για Ινστιτούτο Συνεταιριστικών Ερευνών & Μελετών, Ι.Σ.Ε.Μ.) και μορφοποίηση του κειμένου από τον κ. Λουκά Μπρέχα του Δικτύου Κοινωνικής Αλληλεγγύης & Περιφερειακής Ανάπτυξης (Δίκτυο Κ.Α.Π.Α.).

Από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα μέχρι τον τομέα της αλιείας, τα μέλη συνεργάζονται για να συγκεντρώσουν χρηματικά κεφάλαια και να κάνουν περισσότερα μαζί από ό,τι θα μπορούσε καθένα μόνο του. Αλλά η άλλη πλευρά του νομίσματος του χρηματικού κεφαλαίου είναι ότι, όταν οι συνεταιρισμοί δεν μπορούν να συγκεντρώσουν αρκετά χρηματικά κεφάλαια, είτε εξαιτίας κανονισμών ή μακροχρόνιας πρακτικής, μπορεί να καθηλωθούν στο έδαφος ή να αδυνατούν ακόμη και να απογειωθούν.

Η έκθεση αυτή αναφέρεται σε μία έρευνα για το χρηματικό κεφάλαιο στους συνεταιρισμούς σε όλο τον κόσμο. Εξετάζει το χρηματικό κεφάλαιο με την πλατιά έννοια του εύρους των εργαλείων δανειακών και ιδίων χρηματικών κεφαλαίων που χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση των επενδύσεων και του κυκλοφοριακού κεφαλαίου των συνεταιρισμών. Με την πιο στενή έννοια το ρυθμιστικό χρηματικό κεφάλαιο αποτελεί ένα σημαντικό υποσύνολο για τους χρηματοπιστωτικούς συνεταιρισμούς, τις συνεταιριστικές τράπεζες, τους φορείς αλληλασφάλισης, τις πιστωτικές ενώσεις και τις συνεταιριστικές και αλληλασφαλιστικές εταιρίες – που αποτελούν το 45% των 300 μεγαλύτερων συνεταιριστικών και αλληλασφαλιστικών οργανώσεων. Μερικές ειδικές παρατηρήσεις παρέχονται για τα ρυθμιστικά ζητήματα του κεφαλαίου, αλλά το επίκεντρο στην παρούσα μελέτη είναι το κεφάλαιο γενικότερα.

Η πρόσβαση σε χρηματικά κεφάλαια είναι ζωτικής σημασίας για την επιτυχία της κάθε επιχείρησης, αλλά το συνεταιριστικό μοντέλο ιδιοκτησίας εισάγει μοναδικά χαρακτηριστικά. Οι αρχές του συνεργατισμού, ιδίως ο δημοκρατικός έλεγχος εκ μέρους των μελών και η οικονομική συμμετοχή των μελών, επηρεάζουν την επιλογή της κεφαλαιακής διάρθρωσης.

Τι εξετάζει η έρευνα

Η εξασφάλιση συνεταιριστικού κεφαλαίου, παράλληλα με την εξασφάλιση του ελέγχου εκ μέρους των μελών, είναι ένα από τα πέντε θέματα του προσχεδίου για μία συνεταιριστική δεκαετία της Διεθνούς Συνεταιριστικής Συμμαχίας.

Ιστορικά οι συνεταιρισμοί έχουν χρηματοδοτηθεί από κεφάλαιο μερίδων που μπορούσε να αποσυρθεί και προερχόταν από τα μέλη και από παρακρατούμενα πλεονάσματα ή αποθεματικά σχηματιζόμενα από μη διανεμόμενα κέρδη.

Καθώς η ανάπτυξη των συνεταιρισμών υπερβαίνει την ικανότητα χρηματοδότησης από τα μέλη και από αδιανέμητα πλεονάσματα ή όταν αναζητείται εναλλακτική χρηματοδότηση για νέους συνεταιρισμούς, το ερώτημα είναι πώς να έχουν πρόσβαση σε εξωτερικά χρηματικά κεφάλαια ή πρόσθετα χρήματα από τα μέλη, ενώ εξακολουθούν να εφαρμόζονται οι συνεταιριστικές αρχές.

Οι συνεταιριστικές αρχές είναι σε σύνοψη: 1. εθελοντική και ελεύθερη προσχώρηση 2. δημοκρατικός έλεγχος από τα μέλη 3. οικονομική συμμετοχή των μελών 4. αυτονομία και ανεξαρτησία 5. εκπαίδευση, κατάρτιση και πληροφόρηση 6. συνεργασία μεταξύ των συνεταιρισμών και 7. μέριμνα για την κοινότητα.

Ευτυχώς η εμπειρία από όλο τον κόσμο παρουσιάζει μία σειρά από επιλογές για την πρόσβαση σε πρόσθετα κεφάλαια, ενώ διατηρείται ο έλεγχος του συνεταιρισμού από τα μέλη.

Εκτός από τις βασικές μερίδες που παρέχουν τη δυνατότητα εγγραφής μελών, πολλοί συνεταιρισμοί έχουν θεσπίσει πρόσθετες κατηγορίες μερίδων ή χρεωστικών τίτλων για να προσελκύσουν περισσότερες επενδύσεις μελών. Πολλοί συνεταιρισμοί έχουν θεσπίσει προδιαγραφές για τον αριθμό μερίδων των μελών με βάση τη χρήση των υπηρεσιών του συνεταιρισμού και έχουν αναπτύξει μηχανισμούς που επιτρέπουν στα μέλη να μετέχουν στην ανατίμηση της αξίας των συνεταιρισμών στη θέση των παραδοσιακών μερίδων των μελών, αποτιμώμενων στην ονομαστική τους αξία και επιστρεφόμενων κατά την αποχώρηση από τον συνεταιρισμό. Οι μηχανισμοί αυτοί μπορεί να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της έλλειψης σταθερότητας του συνεταιριστικού κεφαλαίου λόγω της δυνατότητας ανάληψης του κεφαλαίου των μελών.

Ποιες είναι οι επιπτώσεις για τους συνεταιρισμούς

Πολλοί συνεταιρισμοί έχουν προσελκύσει επενδύσεις από μη μέλη μέσω μίας σειράς μηχανισμών ιδίων και δανειακών κεφαλαίων. Με τη διατήρηση του συνόλου ή της πλειονότητας των δικαιωμάτων ψήφου για τα μέλη του συνεταιρισμού, εξωτερικό κεφάλαιο μπορεί να αντληθεί, ενώ θα διατηρείται ο έλεγχος από τα μέλη.

Παραδείγματα μπορούν να βρεθούν σε μεγάλους και μικρούς συνεταιρισμούς και νεοσύστατους συνεταιρισμούς σε όλες τις περιοχές του κόσμου. Όμως δεν υπήρξαν όλα τα παραδείγματα επιτυχημένα. Σε ορισμένες περιπτώσεις η πλειοψηφία των μελών κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα συμφέροντά τους θα εξυπηρετηθούν καλύτερα από τη μετατροπή σε εταιρικό μοντέλο. Σε άλλες περιπτώσεις οι συνεταιρισμοί δεν είχαν οικονομική επιτυχία μετά την προσέλκυση εξωτερικών επενδυτών, αφήνοντας την αποτυχημένη επιχείρηση στα χέρια εξωτερικών πιστωτών. Ένα επιπλέον ζήτημα είναι ότι, ακόμα και όταν τα μέλη διατηρούν τον νομικό έλεγχο, οι εξωτερικοί επενδυτές μπορεί να εξακολουθούν να ασκούν επιρροή επί του συνεταιρισμού.

Ενώ η πρόσβαση σε κεφάλαια είναι μία πρόκληση για κάθε επιχείρηση, ιδιαίτερα για νεοσύστατους συνεταιρισμούς, η πρόσφατη εμπειρία συνεταιρισμών σε πολλές χώρες δείχνει ότι αυτές οι προκλήσεις είναι κάθε άλλο παρά ανυπέρβλητες. Υπό τον όρο ότι το νομικό πλαίσιο προβλέπει επαρκώς ένα φάσμα μέσων κεφαλαίου, οι συνεταιρισμοί μπορούν να επωφεληθούν από την εμπειρία των 300 μεγαλύτερων συνεταιρισμών και ταμείων αλληλασφάλισης και πολλών μικρότερων συνεταιρισμών για την κάλυψη των αναγκών τους σε κεφάλαια.

Η παρούσα έκθεση περιλαμβάνει τα ακόλουθα:

• Μία ταξινόμηση των κεφαλαιακών μέσων και των δομών που έχουν υιοθετηθεί από συνεταιρισμούς ανά τον κόσμο.
• Μία συζήτηση για τις ειδικές συνθήκες που ισχύουν σε μικρότερους και νεοσύστατους συνεταιρισμούς, που παρέχει μία επισκόπηση επιλεγμένων προγραμμάτων και καινοτομιών σε διεθνές επίπεδο.
• Λεπτομέρειες από την ανάλυση της κεφαλαιακής δομής των 300 μεγαλύτερων συνεταιρισμών και ταμείων αλληλασφάλισης.
• Ειδικά θέματα για τους χρηματοπιστωτικούς συνεταιρισμούς.
• Συστάσεις προς διαμορφωτές πολιτικής και συνεταιριστικούς ηγέτες.

Αυτό το τελευταίο τμήμα είναι ουσιώδες. Οι φορείς χάραξης πολιτικής θα πρέπει να αναγνωρίσουν ότι η πρόσβαση σε χρηματικά κεφάλαια θα βοηθήσει υγιείς συνεταιρισμούς να συνεχίσουν να αναπτύσσονται με συνακόλουθα οφέλη για τα μέλη και τους πολίτες σε όλο τον κόσμο. Συνεταιριστικοί ηγέτες και διαμορφωτές πολιτικής, σημειώστε ότι η παρούσα έκθεση καταγράφει λύσεις για κεφάλαιο για συνεταιρισμούς κάθε τύπου.

Όλη η προετοιμασμένη εργασία βρίσκεται στο https://www.diktio-kapa.dos.gr/keimena/ica-survey-of-co-operative-capital-report-GR.pdf.

Στην έκθεση περιελήφθησαν στοιχεία από τους 201 από τους 300 μεγαλύτερους συνεταιρισμούς και ταμεία αλληλασφάλισης με χρήση των πιο πρόσφατων αξιοποιήσιμων δεδομένων που ήταν διαθέσιμα τον Ιούνιο του 2014. Χρησιμοποιήθηκαν δημοσιευθέντα στοιχεία στο Παγκόσμιο Συνεταιριστικό Παρατηρητήριο 2013.

Αξιολογική κρίση χρειάστηκε να χρησιμοποιηθεί για την ταξινόμηση των διάφορων στοιχείων του ισολογισμού λόγω της ποικιλίας των λογιστικών συμβάσεων και της ορολογίας που χρησιμοποιείται παγκοσμίως και των διαφορετικών λεπτομερειών που αποκαλύπτονται.

Από τους 201 συνεταιρισμούς που καλύπτονται οι 69 έχουν την έδρα τους στην Αμερική, 21 στην Ασία, στον Ειρηνικό, και 111 στην Ευρώπη. Κατά τομέα περιλαμβάνονται 48 από τον τομέα της γεωργίας και των τροφίμων, 31 από το χονδρεμπόριο και το λιανεμπόριο, 7 από τη βιομηχανία και τις επιχειρήσεις κοινής ωφελείας, 2 από τον τομέα της υγείας και της κοινωνικής μέριμνας, 14 από τις τραπεζικές και χρηματοοικονομικές υπηρεσίες και 99 από τον τομέα των ασφαλειών.

Πρέπει να μην ξεχνάμε ότι, πέραν του πολυμελετηθέντος χρηματικού κεφαλαίου με το οποίο ασχολείται και η έκθεση «Έρευνα για το Συνεταιριστικό Κεφάλαιο», υπάρχει και το άυλο κεφάλαιο της φήμης. Υπάρχει και το κεφάλαιο της γνώσης, υπάρχει το κεφάλαιο της τεχνογνωσίας (που συνήθως το πληρώνουμε στις διαδικασίες franchising), υπάρχει το ανθρώπινο κεφάλαιο (δυναμικό) και από τη δεκαετία του 1980 άρχισε να αποτυπώνεται και το κοινωνικό κεφάλαιο. Το κοινωνικό κεφάλαιο είναι η συνδετική ουσία που κρατά σε συνοχή τον κοινωνικό ιστό και, ευτυχώς για την ανθρωπότητα, μέχρι σήμερα δεν αποτελεί αντικείμενο μελέτης και εμπορίας από τους οικονομολόγους και τους ποικιλώνυμους «αξιοποιητές».

Δημήτρης Μιχαηλίδης,
Δημοσιογράφος – «ΑγροΝέα»

Share this post