Την Κυριακή 29 Απριλίου 2018 στις 20:00 στο ξενοδοχείο Hyatt στη Θέρμη (Θεσσαλονίκη) οργανώνεται ανοικτή συζήτηση στο πολυσυνέδριο «Money Show» με αντικείμενο «Οι πολίτες για την κοινωνία ή η κοινωνία των πολιτών για την κοινωνική οικονομία» με συντονιστή τον γράφοντα (699.82.82.382, Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.).

Προβλημάτισε πολύ η πάρα πολύ μεγάλη απόσταση που χωρίζει (!) τους πολίτες από τους αντιπροσώπους/εκπροσώπους τους στα διάφορα κέντρα λήψης αποφάσεων. Βρέθηκα προ ημερών (20/4/2018) σε ένα εξαιρετικά καλά οργανωμένο συνέδριο από την εταιρία Bussias Conference με θέμα την εταιρική κοινωνική ευθύνη (Ε.Κ.Ε./CSR, Corporate Social Responsibility) και παρακολουθούσα τον άτυπο ενδυματολογικό κώδικα των συμμετεχόντων. Ήταν όλοι καλοντυμένοι με έναν εξεζητημένο τρόπο, που δεν ήθελε να δείχνει απλούς ανθρώπους, αλλά κάτι το «ειδικό». Με εξέπληξε.

Κάτι παρόμοιο, και όχι για τα ρούχα, μοιάζει να συμβαίνει και στους αντιπροσώπους ή εκπροσώπους των πολιτών. Προεκλογικά απλοί συνάδελφοι, γείτονες, συμπολίτες, μόλις εκλεγούν, «αλλάζουν», όχι ενδυματολογικά, αλλά τρόπο συμπεριφοράς και σκέψης. Ίσως μάλιστα, για να θολώσουν ίσως τις εντυπώσεις, ενδυματολογικά συνεχίζουν να δείχνουν ίδιοι, όπως προεκλογικά, αλλά συμπεριφέρονται εντελώς διαφορετικά. Προεκλογικά όλοι προσεγγίζουν τους πολίτες και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και ξαναθυμούνται τους πολίτες στις επόμενες εκλογές.

Με τη ραγδαία εισβολή των τεχνολογιών πληροφορικής και τις εφαρμογές του διαδικτύου πλέον και οι απλοί πολίτες, μαζί με την καθημερινότητά τους, μπορούν πλέον να συμμετέχουν, εάν τους επιτρέπουν οι διάφοροι ποικιλώνυμοι θεσμοί, στα κοινά και να συνδιαμορφώνουν τις ενέργειες της πολιτείας.

Οι πολίτες θα μπορούσαν, έχοντας κατηγοριοποιημένες όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για ένα θέμα, να συμμετέχουν με αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες και να συνδιαμορφώνουν τις αποφάσεις. Δηλαδή να μετέχουν σε 1 και 2 δημοψηφίσματα ημερησίως παράλληλα με την καθημερινότητά τους. Και αυτό θα ήταν μία κορυφαία αλλαγή στη συμπεριφορά των θεσμών.

Είναι απόλυτα κατανοητό ότι μέτρον πάντων πρέπει να είναι ο άνθρωπος, ο πολίτης. Και ο πολίτης να μετέχει όπου περισσότερο μπορεί. Ο πολίτης πρέπει να καθορίζει τι σημαίνει και πώς θα ενεργοποιείται η διαχείριση των κοινών μέσα από τη δημόσια οικονομική. Ο πολίτης πρέπει να καθορίζει τι σημαίνει και πώς θα ενεργοποιείται η διαχείριση των κοινών μέσα από την ιδιωτική οικονομική. Ο πολίτης πρέπει να καθορίζει τι σημαίνει και πώς θα ενεργοποιείται η διαχείριση των κοινών μέσα από την κοινωνική  οικονομία. Ο πολίτης είναι το μέτρον πάντων.

Έτσι ξενίζει η περίεργη προσπάθεια συντεχνιών και ομάδων συμφερόντων να καθορίσουν τι σημαίνει και πώς θα ενεργοποιείται η διαχείριση των κοινών μέσα από τη νεόκοπη στην ελληνική πραγματικότητα κοινωνική οικονομία.

Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί μία περίεργη προσπάθεια να καθοριστεί το υποκείμενο της κοινωνικής οικονομίας όχι από τους πολίτες και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, αλλά από δομές εξουσίας και από ομάδες συμφερόντων, ακόμα και να προσπαθούν να αυτοκαθορίζονται.

Στον χώρο ανάμεσα στο κράτος και την αγορά, αλλά και την οικογένεια, αναπτύσσεται η κοινωνία των πολιτών. Εκεί αναπτύσσονται συλλογικές δράσεις για την προώθηση κοινών σκοπών, αξιών, συμφερόντων κ.λπ. Είναι διακριτή από το κράτος. Η σχέση της κοινωνίας των πολιτών με το κράτος αλλάζει από χώρα σε χώρα και από ιστορική περίοδο σε ιστορική περίοδο. Διακριτή και από την αγορά (δεν περιλαμβάνει επιχειρήσεις). Τα πολιτικά κόμματα περιστασιακά χρησιμοποιούν την κοινωνία των πολιτών για δικούς τους σκοπούς στην προσπάθεια κατάκτησης της εξουσίας.

Αν πολιτική είναι ο αγώνας για την κατάκτηση της εξουσίας, ταυτόχρονα είναι και κάθε ενέργεια/πράξη που επηρεάζει τους συμπολίτες μας. Η κοινωνία των πολιτών βρίσκεται στο δεύτερο σκέλος της πολιτικής, δεν ασχολείται με την εξουσία, αλλά με τους πολίτες και την ευημερία τους.

Η εξουσία μοιάζει με ένα εκκρεμές που κινείται ανάμεσα στο κράτος (πολιτικοί) και την αγορά (βιομήχανοι, τραπεζίτες). Κατά περιόδους την εξουσία την εναγκαλίζονται οι αγορές ή τα κράτη. Από το 2008, όποτε και η αλαζονεία και η ασυδοσία χωρίς κανόνες της ιδιωτικής οικονομικής δημιούργησαν την παγκόσμια χρηματιστηριακή κρίση, η εξουσία απομακρύνθηκε από τις αγορές και αναγκάστηκε να δεχθεί τη χρηματοδοτική στήριξη από τα κράτη με αποτέλεσμα το κέντρο της εξουσίας να στραφεί προς τα κράτη, αφού οι αγορές απαξιώθηκαν. Στα κράτη όμως οι πολιτικοί με τα συνεχή σκάνδαλα κατόρθωσαν να αυτοαπαξιωθούν.

Τη μετέωρη εξουσία άρχισαν τα τελευταία χρόνια να διεκδικούν με σοβαρές παρακαταθήκες οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Ακόμα και αν δεν ταυτιστούν με την εξουσία οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και οι πολίτες, διεκδικούν μεγαλύτερη διαφάνεια και διαβούλευση και συμμετοχή στη διαμόρφωση των αποφάσεων που τους αφορούν. Πλέον οι νόμοι δεν μπορεί να είναι αποτέλεσμα μυστικής διαβούλευσης κάποιων εκπροσώπων ή αντιπροσώπων.

Πλέον θεσμικά έχει καθιερωθεί η διαβούλευση σε κάθε νομοθέτημα και απόφαση της εξουσίας (κυβέρνησης), ακόμα και αν αλλοιώνεται με προσχηματικές διαδικασίες διαβούλευσης μερικών ημερών και μάλιστα σε αργίες.

Πλέον θεσμικά έχει καθιερωθεί η διαβούλευση και η έκφραση γνώμης από την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή κάθε κράτους-μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ για την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο) λειτουργεί αποτελεσματικά η Ευρωπαϊκή Οικονομική & Κοινωνική Επιτροπή.

Είναι πλέον απόλυτα ξεκάθαρο ότι ακόμα και η θέσπιση της κοινωνικής οικονομίας, ο ορισμός του υποκειμένου της (δηλαδή ποιες δομές μπορούν να ενταχθούν σε αυτή), το εύρος των αντικειμένων της και πολλοί ακόμα κανόνες εύρυθμης λειτουργίας της περιλαμβάνονται στις συζητήσεις που μπορούν και πρέπει να γίνουν από τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Μέτρον πάντων δεν μπορεί να είναι παρά μόνο ο πολίτης όπως εκφράζεται από τις οργανώσεις του.

Βέβαια η έννοια της κοινωνίας των πολιτών δηλώνει κάτι το δυναμικό, το μη στατικό, το οποίο εξελίσσεται συνέχεια μέσα στον χώρο και στον χρόνο. Ο λαός απαρτίζεται από τους έχοντες το δικαίωμα του εκλέγειν πολίτες. Άρα ο λαός ως πολιτικό υποκείμενο ταυτίζεται με το εκλογικό σώμα και ο πολίτης λαμβάνει την πολιτική του ιδιότητα όταν προσέρχεται να ψηφίσει στις κάλπες, ενώ στις υπόλοιπες δραστηριότητες της ζωής του παραμένει ιδιώτης (Γιαννής, 2002).

Η έννοια της κοινωνίας των πολιτών διαφέρει από τον λαό στο ότι αφορά στους ενεργούς πολίτες, οι οποίοι δεν περιορίζονται στο να ασκούν το εκλογικό τους δικαίωμα και είναι πολιτικά συνειδητοποιημένοι, δρώντας για το κοινό συμφέρον.

Και τώρα πλέον η σύγχρονη τεχνολογία της πληροφορικής επιτρέπει μια τέτοια συνεχή δράση και συμμετοχή σε κάθε κοινό και στον ορισμό του υποκειμένου της κοινωνικής οικονομίας.

Στην κοινωνία των πολιτών εκτιμάται ότι μπορεί να συμπεριληφθούν τα σωματεία των εργαζομένων, οι θρησκευτικές οργανώσεις, οι συνδικαλιστικές δομές, τα κοινωνικά κινήματα, οι εθελοντικές οργανώσεις, οι οργανώσεις για την προστασία του περιβάλλοντος, οι ανθρωπιστικές οργανώσεις, οι εθνικοτοπικοί σύλλογοι, τα πολιτιστικά σωματεία, οι οργανώσεις νεολαιών, τα φεμινιστικά κινήματα, οι οικολογικές οργανώσεις και πάρα πολλές ακόμα τυπικά οργανωμένες ή κινηματικής μορφής δομές.

Το ατύχημα είναι ότι όλα αυτά τα μορφώματα δεν έχουν κάποια μορφή ομοσπονδοποίησης ή ακόμα και συνομοσπονδίας σε εθνικό επίπεδο και εύκολα γίνονται θύματα επηρεασμού από «χρηματοδοτικά μέσα», ενώ ταυτόχρονα δεν μπορούν να απαιτήσουν τη συμμετοχή τους στα κέντρα λήψης των αποφάσεων. Έτσι οι διάφορες μορφές εξουσίας (του κράτους ή των αγορών) σχετικά εύκολα αποφασίζουν για όλα, αφήνοντας τους πολίτες και την κοινωνία των πολιτών απέξω.

Η σημερινή προσέγγιση επισημαίνει την ανάγκη οι πολίτες και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών να προβληματιστούν για την ανάγκη συμμετοχής τους τουλάχιστον στην κοινωνική οικονομία, που είναι το καλύτερο και αποτελεσματικότερο εργαλείο λειτουργίας των κοινωνιών. Αλλιώς κάποιο άλλοι θα φροντίσουν για τις κοινωνίες τους χωρίς αυτούς…

Δημήτρης Μιχαηλίδης,
Δημοσιογράφος – «ΑγροΝέα»

Share this post