Μια πολύ ενδιαφέρουσα εισήγηση έκανε ο ομότιμος καθηγητής Αγροτικής Οικονομίας, Βιώσιμης Ανάπτυξης & Ανθρωποοικολογίας του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου και πρόεδρος του Ινστιτούτου Συνεταιριστικών Ερευνών & Μελετών κ. Κωνσταντίνος Αποστολόπουλος (Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.) με τίτλο «Ο συνεταιριστικός θεσμός και η βιώσιμη περιφερειακή ανάπτυξη της χώρας: Δυνατότητες, αδυναμίες και εκτιμήσεις για το μέλλον» στο 19ο συνέδριο του Συνδέσμου Ελλήνων Περιφερειολόγων στη Λαμία.
Την εισήγηση την εντοπίσαμε στη σελ. 67 του 16ου τεύχους του ηλεκτρονικού περιοδικού Κοινωνική Οικονομία (http://isem-journal.blogspot.com/p/blog-page_18.html) του Ινστιτούτου Συνεταιριστικών Ερευνών & Μελετών (ΙΣΕΜ).
Έχουμε γράψει πολλές φορές για την κοινωνική οικονομία και βέβαια τον κύριο εκφραστή της, που είναι ο συνεργατισμός (συνεταιρισμός), και την κοινοτική (τοπική) ανάπτυξη. Οι προτάσεις όμως του καθηγητή κ. Αποστολόπουλου προσεγγίζουν την περιφερειακή ανάπτυξη.
Στην περίληψη της εισήγησής του αναφέρει: «Στην παρούσα εισήγηση δίδονται αρχικά τα χαρακτηριστικά του συνεταιριστικού θεσμού και στη συνέχεια επιδιώκεται μια διασύνδεση των χαρακτηριστικών αυτών με την περιφέρεια και την περιφερειακή ανάπτυξη. Η κακοδαιμονία του κομματισμού και των κρατικών παρεμβάσεων στους αγροτικούς κυρίως συνεταιρισμούς της χώρας, σε συνδυασμό με μία “περιποιητική κακομεταχείρισή” τους, κατά τις τελευταίες δεκαετίες –κυρίως μετά το 1982– προξένησαν ανυπολόγιστες ζημιές στον θεσμό και τον απαξίωσαν στον μέγιστο βαθμό. Η απαξίωση αυτή του θεσμού για την Ελλάδα είχε ως αποτέλεσμα την επιβράδυνση της περιφερειακής ανάπτυξης στις αγροτικές περιφέρειες της χώρας σε συνδυασμό και με την κακή αξιοποίηση ευρωπαϊκών κονδυλίων, τα οποία θα είχαν πολύ καλύτερη τύχη εάν ο συνεργατισμός στις αγροτικές περιφέρειες ήταν ανάλογος με εκείνον που κυριαρχεί στην Ε.Ε. και σε διεθνές επίπεδο».
Και σε άλλο σημείο ο κ. Αποστολόπουλος επισημαίνει: «Η διασύνδεση των χαρακτηριστικών του θεσμού με την περιφέρεια και την περιφερειακή ανάπτυξη: Η αυτοβοήθεια, ως βασικό χαρακτηριστικό του συνεταιριστικού θεσμού, προδίδει την ανάληψη πρωτοβουλίας από τους ίδιους τους ενδιαφερόμενους για τη βελτίωση της θέσης τους. Αυτό σημαίνει ότι οι συνεταιρισμοί στήριξαν και στηρίζουν τις προσδοκίες τους στις δικές τους –ακόμα και ελάχιστες– δυνατότητες, οι οποίες αξιοποιούμενες είναι δυνατόν να προσδώσουν ισχύ μεγαλύτερη από το απλό άθροισμα των επιμέρους συνεργαζόμενων οικονομικών μονάδων. Το χαρακτηριστικό αυτό προσδίδει στην περιφέρεια ξέχωρη δύναμη ευθύνης και διαμορφώνει άτομα υπεύθυνα και ικανά να ορθοποδήσουν στην περιοχή τους. Εάν μάλιστα συνδυαστεί με εκείνο το χαρακτηριστικό της αυτοευθύνης, μπορεί να διαμορφώσει δράσεις αυτόνομες, χωρίς κρατικά στηρίγματα. Γιατί ο συνεταιριστικός θεσμός δεν στηρίζεται –και δεν πρέπει!– σε ενισχύσεις τρίτων ή σε προνομιακή μεταχείριση.
»Θέλοντας οι συνεταιρισμοί να παραμείνουν ανεξάρτητοι και αυτόνομοι και να αποφασίζουν οι ίδιοι για τις δράσεις τους, είναι αυτονόητο ότι πρέπει και να αναλαμβάνουν την ευθύνη για τις επιλογές τους. Η ανεξαρτησία όμως των συνεταιρισμών στην περιφέρεια, καθώς και η αυτονομία τους, διαμορφώνουν θετικές προοπτικές αυτόνομης οικονομικής και κοινωνικής ευμάρειας σε περιφερειακό επίπεδο υπό την προϋπόθεση ότι ο συνεταιριστικός θεσμός θα υπηρετείται από τα μέλη του καθαρά και ανόθευτα. Αυτή η τελευταία προϋπόθεση, για να υφίσταται, απαιτεί από όλους εκείνους που υπηρετούν τον θεσμό να πιστέψουν σ’ αυτόν χωρίς ιδεοληψίες και ιδιοτέλεια.
»Το δημιουργικό χαρακτηριστικό των συνεταιρισμών αποτελεί πρωτεύουσα επιλογή τους και τρανή απόδειξη του ανθρωποκεντρισμού του συνεταιριστικού θεσμού, ο οποίος υποτάσσει την οικονομική λειτουργία στον άνθρωπο, “τον οποίο θεωρεί ως το επίκεντρο του ενδιαφέροντός του και στον οποίο αναγνωρίζει δικαιώματα και υποχρεώσεις” (Παπαγεωργίου, 2015). Τα αξιακά στοιχεία της δημοκρατίας, της ισότητας και της ισοτιμίας κυριαρχούν στη φιλοσοφία και στην πράξη του συνεταιριστικού θεσμού, ώστε να εξασφαλίζεται η ίση μεταχείριση προς όλα τα συνεταιρισμένα μέλη και να αποφεύγεται η κάρπωση οικονομικού οφέλους από ορισμένα μέλη εις βάρος εκείνων που τα παρήγαγαν. Τα παραπάνω χαρακτηριστικά ενδυναμώνονται ακόμα περισσότερο εάν προστεθεί σ’ αυτά και το στοιχείο της αλληλεγγύης, το οποίο αποτελεί και την κατακλείδα των αξιακών στοιχείων του θεσμού, βαθιά κοινωνικό και ανθρώπινο για την πρόοδο της τοπικής κοινωνίας μιας περιφέρειας, ώστε αυτή να επεκτείνεται μακριά και πέρα από τα στενά όρια του ατομικού συμφέροντος.
»Το ηθικό υπόβαθρο των παραπάνω χαρακτηριστικών, στα οποία στηρίζεται ο συνεταιριστικός θεσμός, αναδεικνύεται μέσα από τις ηθικές αξίες προς τις οποίες θα πρέπει να στοχεύουν διαρκώς τα μέλη των συνεταιρισμών και να είναι προσηλωμένα σ’ αυτές με θρησκευτική ευλάβεια. Γι’ αυτό υπαρξιακή προϋπόθεση του θεσμού καθίσταται η εντιμότητα στις συναλλαγές μεταξύ συνεταιρισμού και τρίτων. Επίσης, έναντι τρίτων τα συνεταιρισμένα μέλη πρέπει να στηρίζονται στην τιμιότητά τους κατά τις εμπορικές πράξεις τους.
»Ταυτόχρονα όμως η διαφάνεια στους συνεταιρισμούς αποτελεί και επιλογή και ανάγκη. Συλλογικοί φορείς του θεσμού πρέπει να υπόκεινται διαρκώς στον έλεγχο των μελών τους και παράλληλα να είναι ανοιχτοί στην τοπική κοινωνία και την περιφέρεια. Προβάλλοντας τα επιτεύγματά τους και αναδεικνύοντας τις μεθόδους των δραστηριοτήτων τους, οι θεσμοθετημένοι συλλογικοί φορείς (συνεταιρισμοί) επιδιώκουν με το παράδειγμά τους να πείσουν την ευρύτερη κοινότητα στην οποία κινούνται για την αποτελεσματικότητα του τρόπου δράσης τους, ώστε να διευρύνεται η χρησιμοποίηση του συνεταιριστικού θεσμού στην περιφέρεια.
»Πέραν όμως της εντιμότητας και της διαφάνειας, και η κοινωνική υπευθυνότητα των συνεταιρισμένων μελών συνιστά δική τους επιλογή. Ο ευρύτερος κοινωνικός περίγυρος αποτελεί τον χώρο μέσα στον οποίο ζουν και δραστηριοποιούνται τα μέλη αυτά και επομένως μια τοπική κοινωνία για την οποία φροντίζουν τα υπεύθυνα μέλη της θα είναι και η ίδια σε θέση να τα φροντίζει, ώστε να προάγονται ο τοπικός πληθυσμός και η περιφέρεια στο σύνολό τους.
»Τέλος, η φροντίδα για τους άλλους, ως αξιακό χαρακτηριστικό των μελών του συνεταιριστικού θεσμού, αποτελεί μια προέκταση της αλληλεγγύης, ως χαρακτηριστικού του θεσμού αυτού, υπό την έννοια ότι δεν αναφέρεται στο στενό πλαίσιο των μελών των συνεταιρισμών, αλλά γενικά στους συνανθρώπους.
Και για να γίνει αυτό περισσότερο κατανοητό, καλό είναι να αναφερθούμε σε μια ιδιωτική επιχείρηση η οποία λειτουργεί αποκλειστικά για την εξυπηρέτηση των οικονομικών συμφερόντων των εταίρων/μετόχων της. Η επιχείρηση αυτή, ακόμα και αν εμφορείται από σύγχρονα ιδεολογήματα εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, δεν θα μπορεί να λειτουργεί με τον περιορισμό ότι θα μεριμνά και για τους άλλους. Γι’ αυτό επισημαίνεται η διαφορά, ότι δηλαδή η αλληλεγγύη και η φροντίδα για τον συνάνθρωπο είναι στοιχεία του συνεργατισμού και του συνεταιριστικού θεσμού ή της κοινωνικής οικονομίας και όχι της ιδιωτικής, που στηρίζεται αποκλειστικά στην ανθρώπινη πρωτοβουλία για τη μεγιστοποίηση του προσωπικού (οικονομικού) οφέλους και μόνο σ’ αυτή.
»Η παραπάνω αναλυτική κατά το δυνατόν περιγραφή των χαρακτηριστικών του συνεταιριστικού θεσμού και των ανθρώπων που εντάσσονται σ’ αυτόν και ενστερνίζονται τις απαράμιλλες ηθικές αξίες του προδίδει και τη διασύνδεσή τους με την περιφέρεια και κυρίως με την περιφερειακή ανάπτυξη. Η τελευταία μάλιστα φαντάζει ολοκληρωμένη –και όχι μόνον οικονομική–, καθώς τα χαρακτηριστικά του συνεταιριστικού θεσμού μπορούν να συντελέσουν σε μια ανάπτυξη κοινωνική, οικονομική και πολιτισμική, με σεβασμό στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον μιας περιφέρειας.
»Συνοπτικά, για την εναργέστερη διασύνδεση θεσμού και περιφερειακής ανάπτυξης θα πρέπει να επισημανθούν και τα ακόλουθα:
- Ο παραγόμενος πλούτος από τους συνεταιρισμούς παραμένει στην περιφέρεια και αξιοποιείται από αυτή (και μόνο από αυτή, καθώς δεν υπεισέρχονται ιδιώτες/επιχειρηματίες με οργανωμένα συμφέροντα εκτός της περιφέρειας).
- Ο πολλαπλασιαστής εισοδήματος και απασχόλησης καθίσταται υψηλότερος με επενδύσεις στην περιφέρεια από τους συνεταιρισμούς.
- Οι συνεταιρισμοί, που έχουν οργανωθεί σωστά και στηρίζονται εξ ολοκλήρου στις ηθικές αξίες του συνεργατισμού, καθίστανται ανθεκτικότεροι σε περιόδους κρίσης έναντι της ιδιωτικής επιχειρηματικής δράσης.
- Ο επιμερισμός του παραγόμενου μέσω του συνεταιριστικού θεσμού πλούτου είναι πάντοτε δικαιότερος, καθώς το επίκεντρο της ανθρώπινης δράσης είναι ο άνθρωπος και όχι το κεφάλαιο.
- Ο συνεργατισμός δίδει πάντοτε προτεραιότητα στις τοπικές επενδύσεις. Οι επενδύσεις αυτές ενδιαφέρουν σχεδόν αποκλειστικά τα συνεταιρισμένα μέλη που δραστηριοποιούνται στην περιφέρεια.
- Αν ο παραγόμενος πλούτος δεν αξιοποιείται με τοπικές επενδύσεις, κατά κανόνα αποταμιεύεται στην περιφέρεια (τοπικές αποταμιεύσεις στις τοπικές/περιφερειακές συνεταιριστικές τράπεζες).
- Και από τα παραπάνω διαφαίνεται ότι ιδιοκτήτες και πελάτες είναι τα ίδια άτομα προς όφελος της ολοκληρωμένης περιφερειακής ανάπτυξης.
- Και, τέλος, από τη διεθνή εμπειρία και πρακτική προκύπτει ότι τα συνεταιρισμένα μέλη ευαισθητοποιούνται καλύτερα ως προς την προστασία του περιβάλλοντος ώστε η περιφερειακή ανάπτυξη μέσω του συνεταιριστικού θεσμού να καθίσταται πιο ολοκληρωμένη αντί της άλλοτε κλαδικής ανάπτυξης».
Δημήτρης Μιχαηλίδης-«Αγρονέα»
6998 282382
Share this post
