Πραγματοποιήθηκε στις 20/1/22 μια εξαιρετική διαδικτυακή ημερίδα στο πλαίσιο του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Πολυλειτουργική διαχείριση δασικών οικοσυστημάτων και βιοοικονομία», σε συνεργασία με το Εργαστήριο Λιβαδοπονίας και Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών του Τμήματος Δασολογίας, Επιστημών Ξύλου και Σχεδιασμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Η διαδικτυακή διάλεξη είχε τίτλο: «Στοχευμένη βόσκηση και χειρισμοί καύσιμης ύλης: Η κτηνοτροφία στην υπηρεσία του αντιπυρικού σχεδιασμού», με κύριο ομιλητή τον γεωπόνο (MSc) κ. Δημήτρη Οικονόμου. Ακούστηκαν εξαιρετικές ανακοινώσεις και σχολιασμοί από πολλούς όπως τον καθ. Γιάννη Καζόγλου, τον καθ. Μιχάλη Βραχνάκη, τον καθ. Γιάννη Παπαδιά κ.ά.
Εξαιρετικές προσεγγίσεις. Καταπληκτικά συμπεράσματα. Μπράβο στους συντελεστές της συζήτησης. Μακάρι να επανέλθει η ισορροπία στη φύση, και η χλωρίδα να ξαναγίνει συμβιωτική με την πανίδα. Όσοι αστοί επέβαλαν τον διαχωρισμό της πανίδας (αγελάδες, πρόβατα, κατσίκια κ.λπ.) από τη χλωρίδα και αυτοί που δημιούργησαν το τεχνητό αφύσικο «ερωτικό»-αγαπησιάρικο σκέτη αγάπη του δέντρου, καταστρέφοντας την περιβαλλοντική ισορροπία, δημιουργώντας την «αυτοκρατορία» των δασαρχών, σύμφωνα με τις νεότερες παρατηρήσεις, πρέπει να λογοδοτήσουν.
Αν οι νεότερες παρατηρήσεις είναι ακριβείς, κάποιοι πρέπει να λογοδοτήσουν για την καταστροφή του δασικού οικοσυστήματος, για την καταστροφή του περιβάλλοντος, για τον ακρωτηριασμό και την ανεπάρκεια του αγροδιατροφικού συστήματος, για τον υποβιβασμό της αγροτικής επιχειρηματικότητας, για την καταστροφή του τρόπου ζωής (πολιτιστικά) των κτηνοτρόφων μας, για την καταστροφή των επαγγελματιών φροντιστών του περιβάλλοντος, για την καταστροφή των κτηνοτροφικών επιχειρήσεων, για την καταστροφή πολλών θέσεων εργασίας στην Ελλάδα, για την καταστροφή της αξιοποίησης τοπικών πόρων, για την εξώθηση σε εξάρτηση από εισαγωγές και μείωση της ανεξαρτησίας της χώρας μας.
Φαίνεται ότι έπρεπε να επιδεινωθεί, και λόγω κλιματικής αλλαγής, το πρόβλημα των πυρκαγιών στα δάση, ώστε η επιδείνωση της δριμύτητας του φαινομένου των πυρκαγιών τις τελευταίες δεκαετίες να καταστήσει αναγκαία την έμφαση στην προληπτική διαχείριση της βιομάζας ως καύσιμης ύλης σε λιβαδικές και δασικές εκτάσεις. Η χρήση της εκτατικής βόσκησης για συγκεκριμένους σκοπούς διαχείρισης της βλάστησης είναι ευρύτερα γνωστή με τον όρο στοχευμένη βόσκηση (targeted grazing). Με βάση τη διεθνή εμπειρία στον τομέα της πρόληψης, η στοχευμένη βόσκηση αποτελεί ένα οικολογικά και οικονομικά αποτελεσματικό μέσο διάσπασης της οριζόντιας και κάθετης συνέχειας της βλάστησης (ως εύφλεκτης οργανικής ύλης). Η ανασκόπηση των διαχειριστικών, περιβαλλοντικών και πολιτικών παραγόντων κάτω από τους οποίους συνίσταται η χρήση της στοχευμένης βόσκησης αποτελεί ένα απαραίτητο βήμα στην εξέλιξη της πειραματικής έρευνας.
Έπρεπε να επιτρέπεται η βόσκηση στα δάση με κανόνες, όπως ακριβώς με κανόνες γίνεται και η καλλιέργεια στα αγροτοχώραφα.
Τώρα η επιστημονική έρευνα δείχνει ότι επιβάλλεται η στοχευμένη βόσκηση (targeted grazing) και για λόγους πυροπροστασίας του δάσους. Η στοχευμένη βόσκηση αποτελεί μια οικονομική μέθοδο απόληψης της βιομάζας, με το κατά περίπτωση ρίσκο που επιφέρει να είναι γενικά προκαθορισμένο. Με την αξιοποίηση της διεθνούς εμπειρίας, η στοχευμένη βόσκηση μπορεί να αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο του εγχώριου σχεδιασμού αντιπυρικής πρόληψης, είπε ο κ. Οικονόμου.
Στοχευμένη βόσκηση είναι η εφαρμογή συγκεκριμένου είδους ζωικού κεφαλαίου σε συγκεκριμένη εποχή, διάρκεια και ένταση για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων σε σχέση με τη βλάστηση ή το τοπίο (Karen Launchbaugh και John Walker, 2006). Τα παλαιά τσελιγκάτα τα είχαν όλα αυτά καταγεγραμμένα, και τα δάση και τα όρη ήταν αειφόρα (βιώσιμα), αλλά κάποιοι επιστήμονες τα απαξίωσαν, τα κατηγόρησαν και τα καταργήσαμε.
Η διεθνής εμπειρία για τη στοχευμένη βόσκηση καταγράφεται στις ΗΠΑ (από το 1980), στη Γαλλία (από το 1980), στην Ισπανία (από το 2000) και στην Πορτογαλία (μετά το 2017), ενώ πειραματικές εφαρμογές έχουν γίνει στο Ισραήλ, στην Ιταλία, στον Καναδά, ακόμα και στην Ελλάδα.
Στις ΗΠΑ την πυρασφάλεια με βόσκηση επωμίζονται εργολαβικές εταιρίες, που αναλαμβάνουν τη μεταφορά των παραγωγικών ζώων, την εγκατάσταση των ζώων και του εξοπλισμού. Στην Ισπανία συμμετέχουν οι κοντινοί κτηνοτρόφοι με συστήματα πληρωμής των κτηνοτρόφων μορφής PES (Payment for Ecosystem Services).
Στην Ελλάδα εφαρμόστηκε κάτι παρεμφερές στο έργο «Αποκατάσταση και διατήρηση του οικοτόπου προτεραιότητας 9562 Ελληνικά Δάση Άρκευθου (Juniperetum excelsae) στο Εθνικό Πάρκο Πρεσπών στην Ελλάδα» (LIFE Πρέσπα), που υλοποιήθηκε από το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων – Υγροτόπων. Από το site της Εταιρείας Προστασίας Πρεσπών αντιγράφουμε: Αξιολογώντας την κατάσταση των δασών αρκεύθου στις μέρες μας, όπου αρκετές συστάδες είναι υποβαθμισμένες με πολύ χαμηλό ρυθμό αναγέννησης και ανάπτυξης, θεωρείται αναγκαίο κάποιες από τις ανθρώπινες δραστηριότητες που στο παρελθόν ευνοούσαν τα δάση να ξαναεφαρμοστούν. Έτσι λοιπόν η παρουσία του ανθρώπου με την εφαρμογή δραστηριοτήτων όπως η βόσκηση, όταν πραγματοποιείται με μέτρο και σχέδιο, μπορεί να λειτουργήσει θετικά για το δάσος και να αποτελέσει βασική μέθοδο για την προστασία του. Είχαν προβλεφθεί δράσεις ώστε να εγκατασταθεί ξανά η κτηνοτροφία στην περιοχή, και τα αιγοπρόβατα να αποτελέσουν το «εργαλείο» για τον βιολογικό έλεγχο της εξάπλωσης των πλατύφυλλων. Σκοπός των παραπάνω επεμβάσεων είναι να συνδεθεί και πάλι η εφαρμογή ανθρώπινων δραστηριοτήτων με τη διαχείριση των δασών αρκεύθου, ακολουθώντας μια οργανωμένη αειφορική μέθοδο ώστε και μετά τη λήξη του προγράμματος οι δράσεις αυτές να συνεχιστούν από την τοπική κοινωνία και τους σχετικούς φορείς (www.junex.gr).
Το καλοκαίρι του 2021 επισκέφθηκα με φίλους τις Θέρμες Ξάνθης. Μου έκανε εντύπωση ότι η πολύ πυκνή βλάστηση έφθανε μέχρι τον δρόμο και δημιουργούσε έναν σχεδόν απροσπέλαστο «τοίχο», ακόμα και για φίδια. Συζητώντας με κατοίκους του χωριού, έμαθα ότι το συγκεκριμένο χωριό ζούσε από την κτηνοτροφία και τη δασοκομία και είχε 14 κοπάδια. Όταν οι νέοι επιστήμονες στο τοπικό δασαρχείο απαγόρευσαν τη βόσκηση, έμεινε μόνο ένα κοπάδι. Οι κτηνοτρόφοι και δασεργάτες έφυγαν μετανάστες εργάτες στη Γερμανία και έρχονται μόνο για διακοπές με ακριβά πολυτελή αυτοκίνητα. Το δάσος κατέλαβε όλο τον διαθέσιμο χώρο, η πυκνή βλάστηση απορρόφησε όλα τα επιφανειακά νερά, στέρεψαν οι μικρές πολλές πηγές και, εάν από κάποιο λόγο (π.χ. κεραυνό στο άνυδρο δάσος) ανάψει φωτιά, υποθέτω ότι δεν θα μπορούν να τη σβήσουν όλα τα εναέρια μέσα της Ελλάδας, και διότι είναι απροσπέλαστο, αλλά και διότι έχει πάρα πολλή καύσιμη οργανική ύλη.
Από τη μελέτη της περίπτωσης της Καταλονίας-Ισπανία (LIFE 2014-2019) προλάβαμε να σημειώσουμε ότι δημιουργήθηκε οργανισμός κτηνοτρόφων, έγινε εκπαίδευση κτηνοτρόφων, το δάσος ήταν πευκοδάσος και θάμνοι, χρησιμοποιήθηκαν αίγες, αγελάδες και γαϊδούρια, συμμετείχαν 8 μονάδες κτηνοτρόφων, ενώ δεν πειράχτηκε η βιοποικιλότητα.
Ακούσαμε ότι κατά την εφαρμογή της στοχευμένης βόσκησης πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν διαχειριστικοί παράγοντες (είδος και φυσιολογία ζώων, ορθή διατροφή ζώων, συνθήκες βόσκησης στο δάσος, κατάσταση βλάστησης, συνθήκες περιορισμού, κίνηση και παραμονή των ζώων στο δάσος), οικονομικοί παράγοντες (καθεστώς αποζημίωσης κτηνοτρόφων) και κοινωνικοί παράγοντες (αποδοχή από την τοπική κοινωνία και τα συμβαλλόμενα μέρη).
Ο κ. Οικονόμου είπε και πάρα πολλά άλλα καταπληκτικά, που ελπίζουμε να τα υιοθετήσουν τόσο οι δασάρχες όσο και οι επιχειρηματίες κτηνοτρόφοι, αλλά και οι εκλεγμένοι τοπικοί άρχοντες. Συγχαρητήρια για την προσέγγιση που αναγνωρίζει και πάλι τη λαϊκή θυμοσοφία των κτηνοτρόφων, αναγνωρίζει την άυλη πολιτιστική κληρονομιά και επαναφέρει την ανάγκη συμβίωσης των ζώων με τη χλωρίδα, σε αντιπαράθεση με το «δενδρολάγνο» δάσος.
Για την καταγραφή, Δημήτρης Μιχαηλίδης, 6998 282382, «ΑγροΝέα», «AgroBus»
Share this post
