Το Πολεμικό Μουσείο στην Αθήνα (Ριζάρη 2) φιλοξένησε την 1η Μαρτίου 2018 την ημερίδα του Skywalker «GRBossible: Επιχειρηματική Μετεπιβίβαση», στην οποία η κα Γεωργία Κωνσταντίνου προσκάλεσε πολλούς διακεκριμένους ομιλητές, μεταξύ των οποίων και τον κ. Γιάννη Τσιρώνη, αναπληρωτή υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων, για να απευθύνει την κεντρική ομιλία της ημερίδας με θέμα: «Υγεία, ποιότητα, δίκτυα: Οι νέοι ορίζοντες του πρωτογενούς τομέα» από την οπτική της νεοφυούς επιχειρηματικότητας.

Και μόνο η ένταξη του πρωτογενούς τομέα στη νεοφυή επιχειρηματικότητα είναι μία τολμηρή καινοτομία του Skywalker, αλλά η προσέγγισή της από τον κ. Γιάννη Τσιρώνη ήταν ακόμη πιο καινοτόμος και εξέπληξε όλους ευχάριστα.

Βέβαια ο κ. Δημήτρης Φυντάνης, Διευθυντής Επιχειρησιακής Συνέχειας του Skywalker, μας προετοίμασε επισημαίνοντας ότι αυτή την περίοδο βρισκόμαστε σε μία κατάσταση «μετεπιβίβασης», καθώς όλοι λένε ότι αρχίζει η ανάπτυξη στην Ελλάδα. Άλλωστε είναι απολύτως ξεκάθαρο ότι η τύχη ή έστω η «μετεπιβίβαση» προϋποθέτει προετοιμασία και ετοιμότητα για να την αξιοποιήσουμε.

Ο κ. Γιάννης Τσιρώνης, προσεγγίζοντας τη «μετεπιβίβαση», είπε: «Η λέξη φέρνει στο μυαλό μου πολλά:

• Μικρά γραφικά χωριά που δεν προσεγγίζονται από κεντρικά δίκτυα και απαιτείται μετεπιβίβαση. Το 1977, για να πάει κανείς στην Αράχωβα, έκανε μετεπιβίβαση στη Λειβαδιά.
• Μεταφορικά βιώνω την έκφραση ως το τέλος μίας διαδρομής και το ξεκίνημα μίας άλλης. Στην Ελλάδα της κρίσης είναι φανερό ότι κάτι τελείωσε και επιτρέψτε μου να θυμίσω το σύνθημα των Οικολόγων Πράσινων το 2010: “Δεν νοσταλγούμε την πριν το μνημόνιο εποχή. Θα έλεγα να τελειώνουμε με την κρατικοδίαιτη επιχειρηματικότητα”.

»Από την άλλη πλευρά η έννοια της επιχειρηματικότητας έχει από τη φύση της το στοιχείο της εξερεύνησης. Δεν θεωρώ ότι υπάρχουν οδηγίες για το πώς ξεκινά κάποιος μία επιχειρηματική ιδέα, γιατί, εάν υπάρχουν για κάποια ιδέα οδηγίες χρήσεως, τότε αυτή η ιδέα μάλλον δεν είναι πλέον νεοφυής.

Όταν ξεκίνησα το 1987 τη δική μου επιχείρηση, όλοι μου έλεγαν ότι δεν υπάρχει αγορά για αυτό το αντικείμενο και όντως στην αρχή δεν υπήρχε αγορά, αλλά τη φτιάξαμε την αγορά.

»Δεν σημαίνει αυτό ότι μία καλή ιδέα δεν χωρά και άλλους παίκτες.

Απλώς, όταν είδα τον τίτλο, στο μυαλό μού ήρθαν οι πρωτοπόροι, αυτοί δηλαδή που έχουν ένα μεγάλο μειονέκτημα και ένα μεγάλο πλεονέκτημα:

»Το μεγάλο μειονέκτημα είναι ότι όλα πρέπει να γίνουν από την αρχή. Όλες οι απρόβλεπτες δυσκολίες, και, πιστέψτε με, πάντα υπάρχουν απρόβλεπτες δυσκολίες, όλες οι χαμένες ώρες μέσα σε μία γραφειοκρατία που έχει δυσανεξία σε καθετί καινούργιο.

»Και εδώ επιτρέψτε μου να μοιραστώ μαζί σας την προσωπική μου εμπειρία από τη δημόσια διοίκηση: Όποτε συζητώ κάποια καινούργια ιδέα με τις υπηρεσίες του υπουργείου, συχνά θα ακουστεί η φράση “κύριε υπουργέ, αυτό δεν το επιτρέπει η νομοθεσία”. Τότε τους απαντώ: “Ξέρετε τι δουλειά κάνω; Οι πολίτες με πληρώνουν για να αλλάζω τη νομοθεσία! Μην μου λέτε, σας παρακαλώ, τι δεν επιτρέπει η νομοθεσία, αλλά τι πρέπει να αλλάξει για να υπηρετήσουμε τις νέες ανάγκες”.

»Σίγουρα λοιπόν η νέα ιδέα δεν διαβαίνει έναν δρόμο, αλλά τον δημιουργεί. Ωστόσο υπάρχει και ένα πλεονέκτημα στη νέα ιδέα: Βρίσκεται μπροστά από την εποχή της και έτσι δεν έχει ανταγωνισμό!

»Επιτρέψτε μου λοιπόν να μοιραστώ μαζί σας τις νέες τάσεις στον πρωτογενή τομέα:

»1. Η αγορά αυξάνεται: Η ανάγκη για τρόφιμο θα αυξάνεται ραγδαία τα επόμενα χρόνια, γιατί αυξάνεται ο πληθυσμός και αυξάνεται η μεσαία τάξη σε χώρες με τεράστιους πληθυσμούς, όπως η Ινδία, η Κίνα, η Βραζιλία.

»Ακούστε, για παράδειγμα, μία στατική σκέψη που άκουσα πριν λίγες μέρες στην Τρίπολη: “δεν μπορούμε να πουλήσουμε ελαιόλαδο σε αυτές τις αγορές, γιατί τρώνε soy sauce”. Έχει δίκιο ο νεαρός φίλος για τη διαπίστωση ότι δεν υπάρχει ορατή προοπτική να αντικαταστήσει το ελαιόλαδο τις διατροφικές επιλογές των Ινδών. Θεωρώ όμως αυτή τη διαπίστωση στατική, γιατί αφενός η μεσαία τάξη των χωρών αυτών αρχίζει να επισκέπτεται την Ελλάδα και αφετέρου γιατί, έστω και το 1% των πολιτών αυτών να αγοράσει ευκαιριακά ελαιόλαδο, αυτό πιθανά είναι μία τεράστια αύξηση στη σημερινή αγορά.

»2. Η παγκόσμια αγορά αναζητά ποιότητα, υγιεινή  και ασφάλεια: Εδώ λοιπόν ανοίγει μία αγορά μοναδικών ελληνικών προϊόντων, που είτε δεν υπάρχουν πουθενά αλλού στον κόσμο, όπως η μαστίχα Χίου, είτε υπάρχουν, αλλά όχι με τα βιοχημικά χαρακτηριστικά, όπως η ρίγανη, που έχει μοναδικές στον πλανήτη αντιβιοτικές ιδιότητες.

»3. Ανοίγει και η αγορά των ισχυρισμών: Η Νέα Ζηλανδία εργάστηκε πάνω στον ισχυρισμό των φαρμακευτικών ιδιοτήτων του μελιού Μανούκα και σήμερα η τιμή του κινείται από 50 έως 250 € το κιλό. Υπάρχουν ελληνικά μέλια με αντίστοιχα, ακόμα και καλύτερα χαρακτηριστικά, αλλά δεν έχουμε δημιουργήσει τις δομές για να θεμελιώσουμε και να υποστηρίξουμε ισχυρισμούς.

»4. Το πολιτισμικό αφήγημα: Τα ελληνικά εστιατόρια στην Ευρώπη αναζητούν τη σύνδεση με ένα πολιτισμικό αφήγημα, το οποίο οφείλει να δημιουργήσει ο Έλληνας παραγωγός. Αρκετά ελληνικά προϊόντα έχουν αδιάρρηκτη πολιτισμική σχέση με την αρχαία Ελλάδα, όπως καταγράφεται στην ελληνική γραμματεία, αλλά και σε εικόνες σε αγγεία. Βλέπετε, για παράδειγμα, τα εξαιρετικά παραδείγματα μεσαιωνικών κάστρων στην Αυστρία, που συνδέουν την εστίαση και την ψυχαγωγία με τα μεσαιωνικά έθιμα. Εστιατόριο στο Μόναχο σερβίρει αποκλειστικά με μεσαιωνικά έθιμα, όπως, για παράδειγμα, ότι δεν μπορεί γυναίκα να φάει πριν σερβίρει τους άνδρες συνδαιτυμόνες. Και όποιος άνδρας αμελήσει αυτό το “προνόμιο” μαστιγώνεται συμβολικά, προκαλώντας πολύ γέλιο.

»5. Θα αναφέρω τώρα ένα άλλο παράδειγμα, τον πελοποννησιακό σιδηρόδρομο, για τον οποίο ο Ο.Σ.Ε. κάνει έρευνα βιωσιμότητας: Ας τον δούμε και ως ένα δίκτυο. Ρωτάω λοιπόν πόσο χρυσή θα είναι αυτή η γραμμή εάν τη διατρέχει ένα τρένο-ξενοδοχείο και εάν κάθε ιστορικός σταθμός είναι χώρος εστίασης, αλλά και αφετηρία για επισκέψεις στις Μυκήνες, στο Ναύπλιο, στα Λαγκάδια. Μπορούμε πάνω σε αυτή τη γραμμή απείρου κάλλους να δομήσουμε μία στεριανή κρουαζιέρα.

»6. Το τελευταίο παράδειγμα είναι η ραγδαία ανάπτυξη του διαδικτύου (των τεχνολογιών πληροφορικής). Στην Κίνα η νεολαία αγοράζει ένα κιλό λεμόνια από το διαδίκτυο. Το ηλεκτρονικό εμπόριο είναι ήδη πραγματικότητα και ανατρέπει άρδην τις σημερινές δομές μεσαζόντων. Στην Ελλάδα το μεγαλύτερο ίσως πρόβλημα του πρωτογενούς τομέα είναι ο κατακερματισμός. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι το μικρό δεν είναι βιώσιμο. Να θυμίσω ότι η γερμανική παραγωγή ζύθου στηρίζεται σε πολύ μικρές επιχειρήσεις, όπως και η γαλλική παραγωγή οίνου. Τα ηλεκτρονικά agrilogistics είναι μία εξαιρετική απάντηση στα προβλήματα μεγέθους και στα ιδιόμορφα γεωγραφικά χαρακτηριστικά της χώρας μας».

Και ο κ. Γ. Τσιρώνης συνέχισε σε ένα συνεπαρμένο ακροατήριο: «Και δεν μπορώ να κλείσω χωρίς να αναφέρω τους τρεις βασικούς πυλώνες που χωρίς αυτούς είναι αδύνατον να αναβιώσει ο πρωτογενής τομέας:

»Ο πρώτος είναι η ενεργειακή αυτάρκεια. Θεωρώ ότι κάθε νέα προσπάθεια πρέπει να εστιάσει στην αυτοπαραγωγή ενέργειας. Στην Ελλάδα έχουμε πόρους που κοιμούνται, όπως το βιοαέριο, η βιομάζα και η γεωθερμία.

»Ο δεύτερος είναι η κυκλική οικονομία. Θα αναφέρω δύο παραδείγματα, τον κατσίγαρο και τα απόβλητα των σφαγείων. Ο κατσίγαρος, που για δεκαετίες εθεωρείτο πολύ τοξικό απόβλητο της ελαιοπαραγωγής, είναι ταυτόχρονα εξαιρετικό λίπασμα για δενδρώδεις καλλιέργειες. Το 40% των κερδών των ολλανδικών σφαγείων προέρχεται από τα υποπροϊόντα, που στην Ελλάδα πετάγονται, δημιουργώντας τεράστια προβλήματα και διαδικασίες. Στην οικονομία του μέλλοντος δεν πετάμε τίποτα.

»Ο τρίτος είναι η αξιοποίηση των σχολαζουσών γαιών με τα εργαλεία της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας. Ο φαύλος κύκλος εγκατάλειψης του 60% της χώρας μετά τον εμφύλιο έχει γίνει τροχοπέδη για την ανάπτυξη. Έχουμε ταυτόχρονα παραπάνω από 900.000 ανέργους και χιλιάδες στρέμματα ακαλλιέργητης γης. Θα πρέπει να δημιουργήσουμε “ενάρετους κύκλους” επιστροφής νέων στον πρωτογενή τομέα και συνεργατικής σχέσης τους με τους έμπειρους παραγωγούς.

»Ο λόγος που το εγχείρημα είναι δύσκολο είναι ότι:

• Τα επαγγέλματα του πρωτογενούς τομέα είναι δύσκολα από τη φύση τους και θέλουν υψηλή εμπειρία και δεξιότητες.
• Η ζωή στις ορεινές, μειονεκτικές περιοχές είναι πολύ ακριβή λόγω απουσίας υποδομών.

Όλες αυτές οι προκλήσεις μπορούν να αντιμετωπιστούν με τις δομές της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας».

Και ο κ. Τσιρώνης, αναπληρωτής υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων, με αυτές τις σκέψεις ευχήθηκε σε όλες και όλους καλές δουλειές και καλή δύναμη στη «μετεπιβίβαση» που οργάνωσε το Skywalker.

Δημήτρης Μιχαηλίδης,
Δημοσιογράφος – «ΑγροΝέα»

Share this post