Τραγικό θάνατο βρήκε στις 17/2/2018 77χρονος αγρότης στην περιοχή του Καλονύκτη Ρεθύμνου, όταν ανατράπηκε υπό άγνωστες συνθήκες το τρακτέρ του. Διερχόμενοι ειδοποίησαν το Ε.Κ.Α.Β., ενώ στο σημείο έσπευσε και η Πυροσβεστική, αλλά δυστυχώς ο ηλικιωμένος ανασύρθηκε νεκρός (presspublica.gr, 18/2/2018).
Τους πέντε βασικούς παράγοντες στους οποίους οφείλεται πάνω από το 80% των τροχαίων ατυχημάτων με αγροτικά μηχανήματα δημοσίευσε η Ευρωπαϊκή Βιομηχανία Γεωργικών Μηχανημάτων (CEMA) το 2017. Η ανατροπή των μηχανημάτων και η λανθασμένη οδική συμπεριφορά των οδηγών με συμβατικά οχήματα αποτελούν περίπου τις μισές περιπτώσεις των ατυχημάτων στους οδικούς άξονες. Επιπλέον, η ανάλυση των στοιχείων (σ.σ. ξεκίνησε το 2011 στην Ελβετία από το Ελβετικό Συμβουλευτικό Κέντρο για την Πρόληψη των Ατυχημάτων στη Γεωργία – Beratungsstelle für Unfallverhütung in der Landwirtschaft και αφορά σε 276 αγροτικά ατυχήματα) δίνει και άλλα σημαντικά, συμπαγή και συγκρίσιμα δεδομένα για τα τροχαία που σχετίζονται με αγροτικά μηχανήματα. Στοιχεία που σε μεγάλο βαθμό έλειπαν. Κατά σειρά σπουδαιότητας οι πέντε κύριες αιτίες οδικών ατυχημάτων με αγροτικά μηχανήματα είναι: η ανατροπή μηχανημάτων όπως τα τρακτέρ (24%), η συμπεριφορά των άλλων οδηγών συμβατικών οχημάτων (21%), η κακή ορατότητα των χειριστών (15%), η κακή συντήρηση των μηχανημάτων (13%) και, τέλος, η συμπεριφορά των ίδιων των οδηγών (11%) (ypaithros.gr, 18/6/2017).
Τα αγροτικά ατυχήματα μαζί με τις αγροτικές επαγγελματικές ασθένειες είναι ο λιγότερο ερευνημένος τομέας και βέβαια μη καλυπτόμενος επαρκώς από ασφαλιστική κάλυψη. Οι καθημερινές σκληρές αγροτικές δραστηριότητες είναι συχνά εξαιρετικά επικίνδυνες και επίπονες και μάλιστα σε συνθήκες δυσχερείς (εργασίες που εκτελούνται από μεμονωμένα άτομα χωρίς παρουσία τρίτων σε χώρους εξωτερικούς, εκτεθειμένους σε αντίξοες καιρικές συνθήκες, χωρίς μέσα πρώτης βοήθειας και σε τοποθεσίες δυσπρόσιτες καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, χωρίς ωράριο).
Τα αγροτικά ατυχήματα που συμβαίνουν στη χώρα μας είναι διπλάσια από τα εργατικά. Αυτό προκύπτει από την πρώτη ελληνική μελέτη για τους τραυματισμούς αγροτών, που δείχνουν ότι κάθε χρόνο καταγράφονται στη χώρα μας περισσότερα από 38.000 αγροτικά ατυχήματα, ενώ τα εργατικά είναι περίπου 16.800 (Ρ. Τσουλέα, «Τα Νέα», disabled.gr, 12/11/2003).
Κύριες αιτίες τραυματισμού των αγροτών είναι οι πτώσεις και τα ατυχήματα με εργαλεία ή μηχανήματα, ενώ η συντριπτική πλειονότητα (90%) των τραυματιών είναι Έλληνες και μάλιστα άνδρες (το 70% των τραυματιών). Τα στοιχεία αυτά προκύπτουν από μελέτη που έγινε στο Εργαστήριο Υγιεινής και Επιδημιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών (αναπληρώτρια καθηγήτρια Προληπτικής Ιατρικής & Επιδημιολογίας Ε. Πετρίδου και ερευνήτρια Ν. Αλέξε, Κ.Ε.Π.Π.Α.).
Για τις χρονιές 1995-2001 τα αγροτικά ατυχήματα ξεπερνούσαν ετησίως τα 318.000 (στην Ε.Ε.), φθάνοντας μάλιστα το 1999 τα 361.736. Δεδομένου ότι ένα μέρος ατυχημάτων ειδικά για απομακρυσμένες περιοχές φτωχότερων περιφερειών της E.E. πιθανόν δεν καταγράφεται, γίνεται αντιληπτό ότι πρόκειται για μία πραγματική πληγή για τους ευρύτερους τομείς της γεωργίας και της υγείας των Ευρωπαίων. Υπάρχει ανάγκη ενίσχυσης της κοινοτικής πολιτικής για την πρόληψη και την αντιμετώπιση των αγροτικών ατυχημάτων (Eurostat, ευρωβουλευτής Γ. Γκλαβάκης, 3/1/2005).
Δεν γνωρίζουμε τα αποτελέσματα του προγράμματος «Development of Public Health Indicators for Reporting Environmental & Occupational Risks Related to Agriculture & Fishery» (DIRERAF, Ανάπτυξη Δεικτών Δημόσιας Υγείας για την Καταγραφή Περιβαλλοντικών & Επαγγελματικών Κινδύνων στη Γεωργία & στην Αλιεία), που χρηματοδοτήθηκε από τη Γ.Δ. Υγείας & Προστασίας Καταναλωτή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και το ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» με συντονιστή το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Οι στόχοι του είχαν παρουσιαστεί τον Ιανουάριο του 2008.
Δύο από τους πιο επικίνδυνους χώρους εργασίας όσον αφορά στα καταγεγραμμένα επαγγελματικά ατυχήματα, συμπεριλαμβανομένων των θανατηφόρων ατυχημάτων, θεωρούνται η γεωργία και η αλιεία. Επιπλέον, οι αγρότες αντιμετωπίζουν και άλλα σοβαρά προβλήματα υγείας (εκτός των τραυματισμών), όπως τα μυοσκελετικά, οι νεοπλασίες/καρκίνοι (φυτοφάρμακα, ήλιος) και οι διαταραχές της ψυχικής υγείας, που εν πολλοίς οφείλονται στη φύση και στις συνθήκες της εργασίας τους (Σ. Νέτα, 14/1/2008, http://www.iatronet.gr)
Εκατοντάδες αγρότες κάθε χρόνο χάνουν τη ζωή τους και ποτίζουν με το αίμα τους κυριολεκτικά τη γη που καλλιεργούν. Στη νομοθεσία υπάρχει η έννοια του εργατικού ατυχήματος. Αν πάθει κάποιος κάτι στη δουλειά του, αποζημιώνεται. Ωστόσο δεν υπάρχει η αντίστοιχη πρόβλεψη για το αγροτικό ατύχημα. Και θα πρέπει, ως πρώτο βήμα, να θεσμοθετηθεί. Ο Ο.Γ.Α. θα πρέπει να αποζημιώνει τις οικογένειες των ανθρώπων που χάνουν τη ζωή τους στο χωράφι (από εισήγηση στη Βουλή του κ. Α. Ροντούλη με αφορμή την τραγική απώλεια του Γ. Χαϊδούλη στην Αγιά, Οκτώβριος 2009).
Αν και ο νόμος προβλέπει την απόδοση αναπηρικής σύνταξης σε ασφαλισμένους του Ο.Γ.Α., δεν έχει ληφθεί μέριμνα σε περίπτωση θανάτου του αγρότη από αγροτικό ατύχημα για την αποζημίωση της οικογένειάς του, όπως αντίστοιχα συμβαίνει στην περίπτωση εργατικού ατυχήματος. (Βουλευτής Η. Διώτη, 10/11/2009).
«Κύριε διοικητά, με έκπληξή μου άκουσα στη Βουλή των Ελλήνων τον βουλευτή του ΛΑ.Ο.Σ. κ. Α. Ροντούλη να θέτει το θέμα της ανυπαρξίας νομοθετικών ρυθμίσεων για την κάλυψη των περιπτώσεων αγροτικών ατυχημάτων. Σας παρακαλώ να κάνουμε ό,τι περνά από το χέρι μας θεσπίζοντας σχετικό νόμο ή προβαίνοντας στις αναγκαίες κανονιστικές ρυθμίσεις, ούτως ώστε να καλυφθεί αμέσως αυτό το αδίκως υπάρχον κενό». (Επιστολή του υπουργού Εργασίας & Κοινωνικής Ασφάλισης κ. Α. Λοβέρδου προς το Διοικητή του Ο.Γ.Α. κ. Ε. Παπαγεωργόπουλο, paseges.gr, 21/1/2010)
H συντριπτική πλειονότητα των αγροτικών ατυχημάτων στους Έλληνες καταγράφεται στις ηλικίες άνω των 45 ετών, που αντανακλά την τάση που έχουν οι Έλληνες να επιστρέφουν μετά τη συνταξιοδότηση στις ιδιαίτερες πατρίδες τους και να ασχολούνται με αγροτικές εργασίες (Ε. Πετρίδου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Προληπτικής Ιατρικής και Επιδημιολογίας). Κύρια αιτία των τραυματισμών στους εργαζόμενους Έλληνες αγρότες είναι οι πτώσεις στο ίδιο επίπεδο. Το πρόβλημα αυτό αφορά σε μεγάλο ποσοστό τις αγρότισσες ηλικίας άνω των 55 ετών, οι οποίες γλιστρούν, πέφτουν σε λακκούβες ή σκοντάφτουν σε ανωμαλίες του εδάφους και συχνά υφίστανται κατάγματα «τα οποία σχετίζονται και με τα αυξημένα ποσοστά οστεοπορώσεως που έχουν» κατά την κυρία Πετρίδου.
Μερικά ενδεικτικά ατυχήματα:
- Μία γυναίκα 78 ετών κτυπήθηκε από ένα κριάρι στο γόνατο.
- Μία γυναίκα 63 ετών έπεσε στο χώμα από ύψος δύο μέτρων όταν έσπασε η σκάλα στην οποία είχε ανέβει για να μαζέψει ελιές.
- Ένας άνδρας 33 ετών τραυματίστηκε στο μάτι από ένα σύρμα την ώρα που επισκεύαζε τον φράκτη.
- Ένας άνδρας 35 ετών τραυματίστηκε σοβαρά στο χέρι, που πιάστηκε στη θεριστική μηχανή.
- Ένας 18χρονος δαγκώθηκε από φίδι την ώρα που έκοβε χόρτα.
- Ένας άνδρας 55 ετών τραυματίστηκε σοβαρά στο χέρι του με το αλυσοπρίονο που χρησιμοποιούσε για να κόψει ξύλα.
- Ένας άνδρας 74 ετών έκοψε το πόδι του με το κλαδευτήρι.
- Ένας άνδρας 45 ετών τραυματίστηκε από ένα κλαδί που έπεσε στο χέρι του και το έσπασε.
Αξιοσημείωτο είναι ότι πάρα πολλά ατυχήματα συμβαίνουν από τις 16:00 έως τις 20:00 με τους τραυματίες να αναφέρουν πως συνέχιζαν ακόμα την εργασία τους. Από αυτό το στοιχείο φαίνεται ότι «οι αγρότες δεν δουλεύουν με συγκεκριμένο ωράριο, ενώ ο συνδυασμός της κούρασης με την έλλειψη κατάλληλου φωτισμού δείχνει να αυξάνει την επιρρέπειά τους στα ατυχήματα» (Ν. Αλέξε, Κέντρο Έρευνας & Πρόληψης Παιδικών Ατυχημάτων (Κ.Ε.Π.Π.Α.).
Οι τραυματισμοί των αγροτών στη διάρκεια της εργασίας αποτελούν ένα υποτιμημένο πρόβλημα δημόσιας υγείας (Ρ. Τσουλέα, «Τα Νέα», 12/11/2003). Ένα άλλο σημαντικό εύρημα της μελέτης είναι ότι πολλοί Έλληνες αγρότες (τέσσερις στους δέκα) τραυματίζονται εκτός ωραρίου εργασίας, την ώρα δηλαδή που θεωρητικώς έχουν ελεύθερο χρόνο, αλλά πρακτικώς κάνουν μικροδουλειές (λ.χ. επισκευάζουν μηχανήματα ή ελέγχουν κάτι στο χωράφι τους).
Αγρότης είναι μία συνεχής διαδικασία, ένας τρόπος ζωής. Δεν μπαίνει στα αστικά πρότυπα. Και οι αγρότες συνεχίζουν να τραυματίζονται (38.000 ετησίως στην Ελλάδα (;) και να σκοτώνονται (;) ή να πεθαίνουν από επαγγελματικές (;) ασθένειες χωρίς καταγραφή ή προστασία, με τα περιστατικά μόνο να αναφέρονται σε δημοσιεύματα εφημερίδων, εκτεθειμένοι στα οικονομικά συμφέροντα των φαρμακοβιομηχανιών και χωρίς επαρκή αγροτική επαγγελματική κατάρτιση (Δημήτρης Μιχαηλίδης, basilakakis.gr, 5/3/2011).
Δημήτρης Μιχαηλίδης,
Δημοσιογράφος στα «ΑγροΝέα»
Share this post
