Σχεδόν τρία χρόνια από τότε που η Ομοσπονδία Συλλόγων Μικρών Κυκλαδονήσων (Ο.ΣΥ.ΜΙ.Κ.) οργάνωσε συνέδριο με θέμα: «Ανάπτυξη του πρωτογενή τομέα στα μικρά Κυκλαδονήσια» στο Ίδρυμα Ευγενίδου στις 16/5/2015 η δημόσια διοίκηση ενστερνίστηκε το τελικό συμπέρασμα ότι η βιώσιμη (αειφόρος, συνεχής, διατηρήσιμη κ.λπ.) ανάπτυξη στα μικρά Κυκλαδονήσια μπορεί να προέλθει βιώσιμα από τον πρωτογενή τομέα.
Η διοργάνωση είχε γίνει από την Ο.ΣΥ.ΜΙ.Κ., η οποία συνίσταται από 24 πολιτιστικούς συλλόγους από τα 18 μικρά νησιά των Κυκλάδων και είχε προκύψει μία ομάδα πρωτοβουλίας για τη συνέχιση του εγχειρήματος, η οποία πραγματοποίησε πολλές συναντήσεις μετά το συνέδριο. Διάφορες συγκυρίες, ίσως και κάποια προσπάθεια υφαρπαγής και ιδιόρρυθμης «αξιοποίησης» του δημιουργηθέντος κοινωνικού κεφαλαίου, αδυνάτησε την απαραίτητη ποσότητα «εμπιστοσύνης» και αλληλοβοήθειας που απαιτεί κάθε δραστηριότητα της κοινωνίας των πολιτών και τα συμπεράσματα παρέμειναν ανενεργά.
Όμως δεν εξαφανίστηκαν χάρις στις «ενέσεις ενέργειας» και ελπίδας από άλλες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, όπως ο Κτηνοτροφικός Σύλλογος Αττικής, που μετείχε σε πολλές συναντήσεις και δράσεις της Ο.ΣΥ.ΜΙ.Κ. από το 2015 μέχρι σήμερα.
Επίσης εθελοντές κοινοτικής (τοπικής) ανάπτυξης κράτησαν ενεργή τη σπίθα της κοινωνίας των πολιτών, ενώ άλλα παράλληλα εγχειρήματα, όπως η κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση Μοδούσα (πρόεδρος: Κώστας Αρτακιανός) και η αστική μη κυβερνητική εταιρία Αναβρά-Ζω (πρόεδρος: Δημήτρης Τσουκαλάς), ακόμα και το εγχείρημα της ομάδας τοπικής δράσης ΑΡΡΑΤΤΙΚΑ (γη της Αττικής), αναπτέρωσαν τη διάθεση για συνέχιση της εξεύρεσης σωστής λύσης.
Οι συνεχείς προσπάθειες του προέδρου της Ο.ΣΥ.ΜΙ.Κ. κ. Πασχάλη Συρίγου με τη συνεργασία του εθελοντή Δημήτρη Μιχαηλίδη βρήκαν ευήκοον αυτί στον αναπληρωτή υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων κ. Γιάννη Τσιρώνη και η πρόταση της Ο.ΣΥ.ΜΙ.Κ. για μία πιλοτική εφαρμογή σε δύο μικρά νησιά των Κυκλάδων, όπου δραστηριοποιούνται οι σύλλογοι της Ομοσπονδίας Συλλόγων Μικρών Κυκλαδονήσων, υιοθετείται από το Υπ.Α.Α.Τ. και το υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης.
Μετά από πολλές διερευνητικές πολύωρες συναντήσεις με συνεργάτες του Υπ.Α.Α.Τ. και της Ο.ΣΥ.ΜΙ.Κ. στις 5/5/2017 πραγματοποιήθηκε ημερίδα με διοργανωτές το Υπ.Α.Α.Τ. τη Γενική Γραμματεία Αγροτικής Πολιτικής και Διαχείρισης Κοινοτικών Πόρων, την Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης 2014-2020 και την Ομοσπονδία Συλλόγων Μικρών Κυκλαδονήσων και θέμα: «Ο πρωτογενής τομέας μοχλός ανάπτυξης μικρών Κυκλαδονήσων».
Αμέσως μετά ο πρόεδρος της Ο.ΣΥ.ΜΙ.Κ. κ. Πασχάλης Συρίγος (694.77.23.706) είχε ανακοινώσει με δελτίο τύπου προς κάθε ενδιαφερόμενο συμπολίτη και κυρίως συντοπίτη στα μικρά Κυκλαδονήσια απόσπασμα από την ομιλία του, που έλεγε: «Η ομοσπονδία μας έδρασε, εκτιμώντας ότι ο πρωτογενής τομέας είναι ο πραγματικός μοχλός ανάπτυξης στη χώρα μας και κυρίως στα μικρά νησιά, οι κάτοικοι των οποίων θα πρέπει να μπορούν να επεκτείνουν την επαγγελματική τους δραστηριότητα και πέραν της περιορισμένης τουριστικής περιόδου με αύξηση των θέσεων απασχόλησης και παραμονή στα νησιά τους. Σκεφτήκαμε πως η στροφή προς τον πρωτογενή τομέα θα είναι κίνητρο παραμονής, αλλά και επαναπατρισμού νησιωτών στον τόπο τους, καθώς πολλά νησάκια σταδιακά οδηγούνται στην ερήμωσή τους. Πιστέψαμε ότι η ομοσπονδία μας είναι ένας κατάλληλος φορέας για να κινητοποιήσει μία αναπτυξιακή διαδικασία με τη θέληση και τη δραστηριοποίηση των πολιτιστικών συλλόγων-μελών της».
Και συνέχισε στις 5/5/2017 ο κ. Πασχάλης Συρίγος: «Στο σχέδιο ανάπτυξης του πρωτογενή τομέα στα μικρά Κυκλαδονήσια με τη συμπαράσταση και συνεργασία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων περιλαμβάνεται η επιλογή ενός νησιού το οποίο με τη συναίνεσή του θα χρησιμοποιηθεί ως πιλότος εφαρμογής του σχεδίου για να επιτευχθεί ο στόχος της απασχόλησης για 365 ημέρες τον χρόνο και να ξεπεραστούν οι 60-75 ημέρες της συνήθους ετήσιας τουριστικής περιόδου και να προκύψει η ενεργοποίηση μίας σπείρας ενδογενούς ανάπτυξης της βιώσιμης αυτάρκειας των μικρών Κυκλαδονήσων».
Στην ημερίδα είχαν συνεισφέρει με εισηγήσεις, χαιρετισμούς και ομιλίες οι κ.κ. Γιάννης Τσιρώνης (αναπληρωτής υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων), Χαράλαμπος Κασίμης (γενικός γραμματέας Αγροτικής Πολιτικής και Διαχείρισης Κοινοτικών Πόρων Υπ.Α.Α.Τ.), Πασχάλης Συρίγος (πρόεδρος Ομοσπονδίας Συλλόγων Μικρών Κυκλαδονήσων), Νίκος Μανέτας (προϊστάμενος Ε.Υ.Δ. Π.Α.Α. 2014-2020), Μαρία Τσάρα (προϊσταμένη Μονάδας Συνεργασίας και Καινοτομίας Ε.Υ.Δ.), Γιάννης Κοβάνης (στέλεχος Μονάδας Προγραμματισμού Ε.Υ.Δ. για το CLLD/LEADER) και Ευαγγελία Μηνά (στέλεχος Ε.Υ.Δ. Αλιείας & Θάλασσας).
Ο πρωτογενής τομέας είναι ο πραγματικός μοχλός ανάπτυξης σε μία χώρα. Η γεωργία (με την ευρεία έννοια, δηλαδή μαζί με την κτηνοτροφία, την αλιεία και τη δασοπονία, αλλά και συμπληρωματικά η παραγωγή ενέργειας, η μεταποίηση και η εμπορία της δικής σου παραγωγής και η προσφορά υπηρεσιών τουρισμού/αγροτουρισμός) είναι η μητέρα όλων των επαγγελμάτων, έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες.
Σήμερα ξέρουμε ότι, αν μπορείς να επενδύσεις στον πρωτογενή τομέα, τότε ένα ποσοστό καταλήγει μέσω του πρωτογενούς τομέα στον τριτογενή (υπηρεσίες, μεταφορές, γνώσεις, μελέτες κ.λπ.), ένα πολύ μεγάλο ποσοστό καταλήγει στον δευτερογενή τομέα (μηχανήματα, εξοπλισμός, προϊόντα βιομηχανικά κ.λπ.) και στον πρωτογενή τομέα μένει ένα περίπου 10% μόνο. Αν λοιπόν ενδιαφέρεσαι για την συνολική ανάπτυξη όλης της οικονομίας μίας κοινωνίας και όχι μόνο μερικών συντεχνιών, τότε η λογική λέει ότι πρέπει να διαθέσεις τους πόρους σου κατά προτεραιότητα στον πρωτογενή τομέα.
Η κοινότητα συμπίπτει με τον τόπο, όπου μπορεί να αναπτυχθούν κοινωνικές σχέσεις και να είναι διακριτό το κοινωνικό κεφάλαιο. Και ψυχή της όλης διαδικασίας ενδυνάμωσης του κοινωνικού κεφαλαίου είναι οι πολιτιστικοί σύλλογοι και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.
Κοινωνικό κεφάλαιο είναι η συνεκτική ουσία που κρατά μία κοινωνία και εκφράζεται με την εμπιστοσύνη και την αλληλοβοήθεια μεταξύ των μελών της.
Επομένως στο εναγώνιο ερώτημα «πού θα βρεθούν τα κεφάλαια για την ανάπτυξη» πρέπει πάντα να διευκρινίζεται σε ποιο κεφάλαιο αναφερόμαστε. Αναφερόμαστε στο οικονομικό κεφάλαιο, δηλαδή σε χρήματα, δάνεια, επιδοτήσεις, τράπεζες, Μ.Κ.Ο. κ.λπ.; Αναφερόμαστε στο άυλο κεφάλαιο, δηλαδή στη φήμη και στο brand ενός τόπου; Αναφερόμαστε στο κεφάλαιο του ανθρώπινου δυναμικού, της εμπειρίας και των δεξιοτήτων του; Αναφερόμαστε στο επιστημονικό κεφάλαιο (γνώσεις και εφευρέσεις); Αναφερόμαστε στο κοινωνικό κεφάλαιο, δηλαδή στην εμπιστοσύνη και στην αλληλοβοήθεια των μελών μεταξύ τους;
Όσον αφορά στο ιδανικό μέγεθος/επίπεδο ενεργοποίησης του κοινωνικού κεφαλαίου, φαίνεται ότι η απάντηση είναι η τοπική κοινωνία. Έτσι ανάμεσα στο άτομο και τον πλανήτη φαίνεται ότι το ιδανικό επίπεδο λειτουργίας είναι ο δήμος όπως περίπου εκφράζεται από τη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα, όπου ένας δήμος προσπαθεί να συμπίπτει με ένα βουνό, με μία λεκάνη απορροής, με μία πεδιάδα, με ένα νησί (με επαρκή καταναλωτική δύναμη). Και σήμερα στην Ελλάδα ένα μικρό νησί μπορεί ίσως να έχει επαρκή καταναλωτική δύναμη για να είναι βιώσιμο (αειφόρο) λόγω και της επαρκούς τουριστικής κίνησης.
Με τον όρο «τοπική/κοινοτική ανάπτυξη» αναφερόμαστε σε αυθόρμητες, «από τα κάτω» κυρίως πρωτοβουλίες της κοινωνίας των πολιτών (χωρίς να αποκλείονται και πρωτοβουλίες που υποστηρίζονται από κάποιο τυπικό φορέα) των ατόμων που ζουν στις συγκεκριμένες κοινότητες για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας τους (καθηγητής Γ. Δαουτόπουλος, 1997), και ιδανικοί εκπρόσωποι αυτών είναι οι εθελοντικοί φορείς, οι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί, τα ιδρύματα και οι σύλλογοι, οι ποικιλώνυμοι σύλλογοι, ακόμα και οι εθνικοτοπικοί σύλλογοι, οι οποίοι έχουν ιδιαίτερα αυξημένο το στοιχείο της συναισθηματικής φόρτισης και της ισχυρής επιθυμίας να συμβάλλουν με οποιοδήποτε τρόπο στην ανάπτυξη του τόπου καταγωγής τους.
Η Ο.ΣΥ.ΜΙ.Κ., με μέλη καλά εγκατεστημένα και σε άλλες περιοχές και με ισχυρότατη θέληση να βοηθήσουν στην τοπική ανάπτυξη των νησιών τους, ίσως είναι ένας κατάλληλος φορέας για να κινητοποιήσει μία βιώσιμη αναπτυξιακή διαδικασία στα νησιά.
Το πολύ πετυχημένο συνέδριο του 2015 συνέβαλε στη διαμόρφωση ενός think-tank, μίας ομάδας πρωτοβουλίας για την ελκυστικότητα των Κυκλαδονήσων στα πλαίσια της Ο.ΣΥ.ΜΙ.Κ. για τη στήριξη τοπικών πρωτοβουλιών στα νησιά. Μάλιστα έγιναν και διερευνητικές επαφές «από κάτω» σε μερικά νησιά (Αμοργός, Δονούσα, Ηρακλειά, Σχοινούσα, Κουφονήσια κ.λπ.) το 2016.
Ο κ. Πασχάλης Συρίγος τονίζει ότι στην ευρύτερη περιοχή του Πειραιά και της Αθήνας έχουν μετεγκατασταθεί το λιγότερο 100.000 νησιώτες, κάτι που επιβάλλεται να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη σε οποιοδήποτε σχεδιασμό. Αυτή η σοβαρή δεξαμενή ανθρώπινου δυναμικού και οικονομικής ισχύος, ακόμα και κοινωνικοπολιτικής διασύνδεσης, κυρίως όμως ισχυρής συναισθηματικής φόρτισης, ίσως να είναι η ισχυρότερη εφεδρεία για την τοπική ανάπτυξη των Κυκλαδονήσων με μοχλό ανάπτυξης τον πρωτογενή τομέα, την κτηνοτροφία, τη μελισσοκομία, τα αρωματικά φυτά, την τοπική μεταποίηση, την τοπική κατανάλωση των τοπικά παραγόμενων και συντηρούμενων τροφίμων, τον αγροτουρισμό, την τοπική γαστρονομία και όλες τις μορφές πολιτισμού.
Κάποτε ήταν αειφόρα τα νησιά μας. Επέζησαν μέχρι τα χρόνια μας.
Μπορούν να ξαναγίνουν βιώσιμα και να μην στηρίζονται μόνο στον εποχιακό δίμηνο τουρισμό, αλλά και στον πρωτογενή τομέα και στον πολιτισμό.
Δημήτρης Μιχαηλίδης,
Δημοσιογράφος στα «Αγρονέα»
Share this post
