Στις 19 Ιουνίου 2018 αποφασίστηκε στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης, σε σύσκεψη με τη συμμετοχή θεσμικών των κτηνοτρόφων και των επιχειρήσεων τυροκόμησης, η δημιουργία διεπαγγελματικής οργάνωσης για τη φέτα. Έπειτα από συνάντηση δυόμιση ωρών που είχε απ’ όλα οι συμμετέχοντες κατέληξαν στη δημιουργία του ενιαίου σχήματος αντιμετώπισης των προβλημάτων του κλάδου. Είχε προηγηθεί όλο το διάστημα από τα μέσα Μαΐου «περιοδεία» του υπουργού για τα προβλήματα στον γαλακτοκομικό τομέα και εξαγγελία μέτρων καλύτερου ελέγχου της διακίνησης και της χρήσης του γάλακτος, όπως και η υπόσχεση να επιτρέψει στον κλάδο να αυτορρυθμίζεται εφόσον δημιουργηθεί μία ενιαία εθνική διεπαγγελματική οργάνωση. Τελικά η επιμονή του υπουργού απέδωσε.

Η οργάνωση

Η υπό ίδρυση εθνική διεπαγγελματική οργάνωση θα έχει 11μελές διοικητικό συμβούλιο, που θα αποτελείται από 4 εκπροσώπους του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών Γαλακτοκομικών Προϊόντων (ΣΕΒΓΑΠ), 1 εκπρόσωπο του Συλλόγου Τυροπαραγωγών Θεσσαλίας, 1 εκπρόσωπο της Οικολογικής Διαχείρισης Προϊόντων, Παραπροϊόντων-Υποπροϊόντων Φέτας ΠΟΠ (ΟΔΙΠΑΦ), 2 εκπροσώπους του Συνδέσμου Ελληνικής Κτηνοτροφίας (ΣΕΚ), 2 εκπροσώπους της Πανελλήνιας Ένωσης Κτηνοτρόφων (ΠΕΚ) και 1 εκπρόσωπο της Ομοσπονδίας Κτηνοτροφικών Συλλόγων Θεσσαλίας.

Οι εναλλακτικές

Παράλληλα εμφανίζονται μερικές ακόμα υπό ίδρυση ή κατά τίτλο διεπαγγελματικές της φέτας, μάλλον αυτές που βασάνιζαν τον υπουργό από το 2017, να προσπαθούν να επιδράσουν στις εξελίξεις. Στην Εθνική Διεπαγγελματική Οργάνωση Φέτας ΠΟΠ (ΕΔΟΦ) με διεύθυνση Μάρνη 34, Αθήνα, τηλέφωνο και ΑΦΜ υπογράφει επιστολή προς τον υπουργό και τον αναπληρωτή υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων με ημερομηνία 25/4/2018 ως νόμιμος εκπρόσωπος και πρόεδρος του Δ.Σ. ο δήμαρχος Λοκρών Φθιώτιδας, παλιός αγροτοσυνδικαλιστής και στέλεχος του ΠΑΣΟΚ.

Στα τέλη Απριλίου ο πρόεδρος του ΣΕΚ καταγγέλλει την ΠΕΚ ότι μέσω αντιπροσώπων των γαλακτοβιομηχανιών προσπαθεί να αποσπάσει εξουσιοδοτήσεις από τους κτηνοτρόφους για να προχωρήσει στην ίδρυση εθνικής διεπαγγελματικής φέτας. Ο ΠΕΚ βέβαια ήδη εμφανίζεται να συμμετέχει στη Διεπαγγελματκή Οργάνωση Φέτας (ΔΟΦ) με πρόεδρο τον αντιπρόεδρο στο Δ.Σ. της Δωδώνη και μέλη από την Ήπειρος, τη Δέλτα, τη Ρούσσας, την ΠΕΚ και την Ομοσπονδία Κτηνοτρόφων Θεσσαλίας. Μέχρι τελευταία στιγμή οι διαγκωνισμοί δίνουν και παίρνουν.

Το προϊόν

Ξεκινώντας από τα ασκιά του Πολύφημου, πέρασε με επιτυχία από τα βυζαντινά συμπόσια, από τη βλάχικη τυροκόμηση και από τη χαμηλών αποδόσεων ελληνική αιγοπροβατοτροφία. Η φέτα γνώρισε διεθνή καριέρα τόσο εξαιτίας της ελληνικής μετανάστευσης, όσο και του εισερχόμενου τουρισμού. Αντιγράφω από τον νομοθέτη:

«ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΥΡΙΟΥ ΦΕΤΑ (ΠΟΠ)

»Το τυρί ΦΕΤΑ (ΠΟΠ) να είναι πρώτης (Α’) ποιότητας, όπως αυτή ορίζεται στον ΚΩΔΙΚΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΠΟΤΩΝ & ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ ΚΟΙΝΗΣ ΧΡΗΣΗΣ (Άρθρο 83, Κεφάλαιο Δ 2α), και να έχει παραχθεί σύμφωνα με τις ισχύουσες κτηνιατρικές και υγειονομικές διατάξεις.

»H ονομασία “ΦΕΤΑ” (FETA) αναγνωρίζεται ως προστατευόμενη ονομασία προέλευσης (ΠΟΠ) ΦΕΤΑ (FETA), απόφαση 313025/11.1.94 του υφυπουργού Γεωργίας (ΦΕΚ 8/Β/11.1.94, 101/Β/16.2.94) για το λευκό τυρί άλμης που παράγεται παραδοσιακά στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στις περιοχές που αναφέρονται παρακάτω από γάλα πρόβειο ή μείγμα αυτού με γίδινο. Το γάλα που χρησιμοποιείται για την παρασκευή της “ΦΕΤΑΣ” (FETA) πρέπει να προέρχεται αποκλειστικά από τις περιοχές Μακεδονίας, Θράκης, Ηπείρου, Θεσσαλίας, Στερεάς Ελλάδας, Πελοποννήσου και του Νομού Λέσβου, όπως αυτό ορίζεται στην υπ. αριθμό Υπουργική Απόφαση 313025, ΦΕΚ 8, Τεύχος B’.

»Το γάλα που χρησιμοποιείται για την παρασκευή “ΦΕΤΑΣ” (FETA), σύμφωνα με το Άρθρο 83, Κεφάλαιο Δ 2α, πρέπει να πληροί τις εξής προϋποθέσεις:

α) Το χρησιμοποιούμενο γίδινο γάλα δεν μπορεί να υπερβαίνει το 30% κατά βάρος.
β) Η λιποπεριεκτικότητα του γάλακτος πρέπει να είναι τουλάχιστον 6% κατά βάρος.
γ) Το pΗ του γάλακτος πρέπει να είναι τουλάχιστον 6,5.
δ) Η πήξη του γάλακτος πρέπει να γίνεται εντός 48 ωρών από την άμελξη. Το γάλα μέχρι την πήξη διατηρείται σε ελεγχόμενες συνθήκες θερμοκρασίας.
ε) Το γάλα πρέπει να προέρχεται από φυλές προβάτων και αιγών παραδοσιακά εκτρεφόμενες και προσαρμοσμένες στην περιοχή παρασκευής της “ΦΕΤΑΣ” (FETA) και η διατροφή τους πρέπει να βασίζεται στη χλωρίδα της εν λόγω περιοχής.
στ) Το γάλα πρέπει να προέρχεται από αμέλξεις που γίνονται 10 ημέρες τουλάχιστον μετά τον τοκετό.
ζ) Το γάλα πρέπει να είναι καθαρό, αγνό, υγιεινό, πλήρες.
η) Το γάλα πρέπει να είναι νωπό ή παστεριωμένο.
θ) Το γάλα να χαρακτηρίζεται από απουσία αντιβιοτικών και γενετικά τροποποιημένων υλικών.

»Απαγορεύεται η παρασκευή “ΦΕΤΑΣ” (FETA) από άλλο είδος γάλακτος πλην των ανωτέρω καθοριζομένων.

»Στο προς τυροκόμηση για παρασκευή “ΦΕΤΑΣ” (FETA) γάλα απαγορεύεται η συμπύκνωση, η προσθήκη σκόνης ή συμπυκνώματος γάλακτος, πρωτεϊνών γάλακτος, καζεϊνικών αλάτων, καθώς και η προσθήκη χρωστικών και συντηρητικών ουσιών.

»Στο προς τυροκόμηση γάλα για παρασκευή “ΦΕΤΑΣ” (FETA) προστίθενται παραδοσιακή πυτιά ή άλλα ένζυμα με ανάλογη δράση. Όταν το γάλα παστεριώνεται, προστίθενται αβλαβείς οξυγαλακτικές καλλιέργειες βακτηρίων, καθώς και χλωριούχο ασβέστιο μέχρι 20 gr/100 kgr γάλακτος.

»Μετά την πήξη του γάλακτος το τυρόπηγμα τοποθετείται σε ειδικούς υποδοχείς (καλούπια) για φυσική στράγγιση χωρίς πίεση.

»Κατά τη διάρκεια της φυσικής στράγγισης και όταν στερεοποιηθεί το τυρόπηγμα, υποβάλλεται σε ξηρό επιφανειακό αλάτισμα με χονδρόκοκκο αλάτι (βρώσιμο χλωριούχο νάτριο). Κατά το στάδιο αυτό αναπτύσσεται στην επιφάνεια του τυροπήγματος άφθονη μικροχλωρίδα, η οποία θα συμβάλει σημαντικά στην ωρίμανση και στην ανάπτυξη ειδικών οργανοληπτικών ιδιοτήτων της “ΦΕΤΑΣ” (FETA). Μετά το ξηρό αλάτισμα και την τοποθέτηση του τυροπήγματος σε ξύλινους ή μεταλλικούς υποδοχείς προστίθεται άλμη περιεκτικότητας σε χλωριούχο νάτριο 7% κατά βάρος. Οι υποδοχείς τοποθετούνται σε θαλάμους ωρίμανσης με ελεγχόμενες συνθήκες θερμοκρασίας μέχρι 180οC και σχετικής υγρασίας τουλάχιστον 85%. Η ωρίμανση της “ΦΕΤΑΣ” (FETA) να γίνεται σε δύο στάδια: Το πρώτο στάδιο ωρίμανσης πραγματοποιείται και διαρκεί μέχρι 15 ημέρες. Το δεύτερο στάδιο ωρίμανσης πραγματοποιείται σε ψυκτικές εγκαταστάσεις που εξασφαλίζουν σταθερή θερμοκρασία 2-40οC και σχετική υγρασία 85% τουλάχιστον. Ο συνολικός χρόνος ωρίμανσης της “ΦΕΤΑΣ” (FETA) κατά τα ανωτέρω δύο στάδια διαρκεί τουλάχιστον δύο μήνες. Η ωρίμανση της “ΦΕΤΑΣ” (FETA) γίνεται σε ξύλινα βαρέλια ή μεταλλικά δοχεία σε εγκαταστάσεις που βρίσκονται εντός των περιοχών που αναφέρθηκαν.

»Η “ΦΕΤΑ” (FETA) να διατίθεται συσκευασμένη σε κατάλληλα μεταλλικά δοχεία των 15 kgr και εντός άλμης, όπως ορίζονται στο άρθρο 3 παράγραφος 4 και 5 της Υπουργικής Απόφασης 313025, ΦΕΚ 8, Τεύχος Β».

Τα προβλήματα

Μερικά από τα ήδη από καιρό καταγεγραμμένα προβλήματα της φέτας είναι η βάση της συζήτησης που θα ξεκινήσει η διεπαγγελματική σε λίγες μέρες στη Λάρισα. Πολλά από αυτά είναι επείγοντα, άλλα μόνο σημαντικά και άλλα πιεστικά από κάθε άποψη. Τα περισσότερα είναι αλληλεξαρτώμενα και υπονομεύουν το μέλλον της ελληνικής φέτας. Τα περισσότερα κλονίζουν τις σχέσεις γαλακτοπαραγωγών και μεταποιητών. Μια σύντομη ματιά σε δημοσιεύσεις και μερικές συζητήσεις με τους εμπλεκομένους δημιουργούν το περίγραμμα των προβλημάτων, με το σύνολο των οποίων ελπίζουμε να ασχοληθεί η νεοφυής οργάνωση.

Η συνεχιζόμενη πτώση των τιμών του πρόβειου γάλακτος εμφανίζεται συνδεδεμένη με καταγγελίες για εισαγωγή γαλλικού γάλακτος και χρήση του στην παρασκευή φέτας. Η εισαγωγή ίσως δεν είναι παράνομη, αλλά η περίεργη τριγωνική διαχείρισή του με σκοπό την ελληνοποίηση ή την αδυναμία παρακολούθησης της χρήσης του είναι μάλλον ύποπτη. Αντίστοιχες καταγγελίες υπάρχουν και για άλλα είδη γάλακτος που χρησιμοποιούνται για άλλα γαλακτοκομικά προϊόντα.

Οι χρόνοι αποπληρωμής του πρόβειου γάλακτος στους παραγωγούς από τις τυροκομικές επιχειρήσεις, που κάποτε αγγίζουν τους έξι μήνες, και η σύνδεση των πληρωμών με την προμήθεια ζωοτροφών με έμμεσο ή άμεσο τρόπο συρρικνώνουν το ήδη χαμηλό έως ανύπαρκτο κέρδος των γαλακτοπαραγωγών. Ειδικά στον χώρο των ζωοτροφών έχουν προηγηθεί πολλά ύποπτα παιχνίδια, ξεκινώντας εγκαίρως την αποδόμηση του χώρου.

Η πρόσφατη άρνηση κάποιων τυροκομείων να παραλάβουν το γάλα από κάποιους παραγωγούς με αιτιολόγηση την ύπαρξη υψηλών αποθεμάτων σε πρώτες ύλες και έτοιμα προϊόντα έρχεται να αναδείξει πάλι την απουσία ελέγχου στη χρήση του εισαγόμενου γάλακτος. Συνδέεται επίσης με το πρόβλημα των προφορικών συμφωνιών που γίνονται συνήθως διά στόματος οδηγού-αγοραστή, ο οποίος μεταφέρει και όλα τα τελεσίγραφα μείωσης των τιμών στους γαλακτοπαραγωγούς όταν υπάρχουν τέτοια. Αν δεν απορριφθεί το γάλα, δίνεται όσο όσο και όποτε σε όποιον δέχεται να το παραλάβει.

Ο απόλυτος έλεγχος του παιχνιδιού από τον τυροκόμο, που περιγράφει τη σχέση του με τον κτηνοτρόφο με βυτία παραλαβής, παγολεκάνες, κλιμάκωση της τιμής με την ποσότητα του παραγόμενου γάλακτος και σύνδεση της σχέσης τους με την αγορά ζωοτροφών, κάνει τον κτηνοτρόφο δέσμιο των επιλογών και της αποτελεσματικότητάς του στη διάθεση της φέτας χωρίς να έχει οποιαδήποτε δυνατότητα αντίδρασης. Έχουν καταγραφεί τυροκομεία που ενθάρρυναν κτηνοτρόφους να παραγάγουν καλοκαιρινό γάλα και τώρα αρνούνται να το παραλάβουν.

Οι αδυναμίες της Ελλάδας στην αποτελεσματική προώθηση της φέτας σε νέες αγορές, όπως και της αναγνώρισής της ως προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης στο πλαίσιο ευρύτερων εμπορικών συμφωνιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τρίτους, περιορίζουν τις προοπτικές εμπορικής ανάπτυξης του ελληνικού «λευκού χρυσού». Επιπροσθέτως η «all inclusive» ανάπτυξη του ελληνικού τουρισμού εμποδίζει την ευρεία κατανάλωση της φέτας από τα εκατομμύρια τουριστών που εισρέουν στη χώρα και θα μπορούσαν να καταναλώνουν σεβαστές ποσότητες αν το επέτρεπαν οι διαχειριστές των τουριστικών προορισμών μας.

Τα νούμερα

Μιλάμε για λιγότερους από 60.000 καταγεγραμμένους κτηνοτρόφους με κωδικούς παράδοσης αιγοπρόβειου γάλακτος, ίσως με 12.000.000 αιγοπρόβατα. Παρέδωσαν το 2017 περίπου 650.000 τόνους πρόβειο και 150.000 τόνους γίδινο γάλα σε ελληνικές μεταποιητικές επιχειρήσεις γαλακτοκομικών προϊόντων. Μαζί με τη μεταποίηση μοιάζει να απασχολούνται με τη φέτα μερικώς ή πλήρως περίπου 350.000 εργαζόμενοι. Τα 800 περίπου μικρά και μεγάλα τυροκομεία μας παράγουν 120.000 τόνους φέτα κάθε χρόνο. Οι τελευταίες καταγεγραμμένες εξαγωγές φέτας που βρήκα (2014) μιλούν για 45.000 τόνους και τζίρο 260.000.000 € με διανομή σε 56 χώρες, αλλά η δυναμική που περιγράφεται για τη συνέχεια είναι μάλλον καλύτερη.

Οι έλεγχοι

Από τον Νοέμβριο του 2015 όλες οι επιχειρήσεις γάλακτος υποχρεούνται στην ηλεκτρονική υποβολή του ισοζυγίου γάλακτος μέσω της εφαρμογής «Άρτεμις». 876 επιχειρήσεις γάλακτος υποχρεούνται στην αποστολή των μηνιαίων δηλώσεων ισοζυγίου γάλακτος, σκοπός των οποίων είναι ο έλεγχος της νόμιμης χρήσης όλων των ειδών γάλακτος στα διάφορα γαλακτοκομικά προϊόντα και της τήρησης της συμβατικής υποχρέωσής τους για μη χρήση πρώτων υλών προέλευσης τρίτων χωρών για παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων σε εγκαταστάσεις μεταποίησης που έχουν επιδοτηθεί από εθνικά ή κοινοτικά προγράμματα.

Σύμφωνα με τον Ελληνικό Γεωργικό Οργανισμό (ΕΛΓΟ) «Δήμητρα», οι επιχειρήσεις γάλακτος έχουν το δικαίωμα να πραγματοποιούν αγορές γάλακτος οι οποίες δηλώνονται στον ΕΛΓΟ «Δήμητρα» ως «γάλα ελληνικό», «γάλα Ευρωπαϊκής Ένωσης» και «γάλα τρίτων χωρών» σε όποια μορφή και από όποια χώρα επιθυμούν, αρκεί να τεκμηριώνουν σε ημερήσια βάση την ανάλωσή του ανά προϊόν. Τα παραπάνω αποτελούν αντικείμενο των ελέγχων που διενεργεί ο οργανισμός. Στους ελέγχους που πραγματοποιούνται δίνεται έμφαση στις επιχειρήσεις που αύξησαν τη χρήση εισαγόμενου γάλακτος για την παραγωγή των προϊόντων τους, ενώ οι έλεγχοι πραγματοποιούνται και από μεικτά κλιμάκια, στα οποία συμμετέχουν οι ΕΛΓΟ «Δήμητρα», ΕΦΕΤ και Συντονιστικό Καταπολέμησης Παραεμπορίου (ΣΥΚΑΠ) υπό την εποπτεία του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.

Το 2016 πραγματοποιήθηκαν 263 έλεγχοι ισοζυγίων σε επιχειρήσεις (30% του συνόλου) που παράγουν γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα, στους 104 των οποίων υπήρχαν λιγότερο ή περισσότερο σοβαρά ευρήματα όπου υπάρχει εισήγηση επιβολής προστίμου για 29 περιπτώσεις. Το 2017 πραγματοποιήθηκαν 196 έλεγχοι σε επιχειρήσεις γάλακτος, από τους οποίους οι 66 παρουσίασαν ευρήματα και θα γίνει εισήγηση επιβολής προστίμου για 20 επιχειρήσεις. Από τους ελέγχους που πραγματοποίησαν οι επόπτες ελεγκτές στις περιοχές Αττικής και Πελοποννήσου τον Δεκέμβριο του 2017 διαπιστώθηκε ότι 2 επιχειρήσεις αγόρασαν γάλα και προϊόντα γάλακτος από χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης χωρίς να υποβάλουν στον ΕΛΓΟ «Δήμητρα», ως όφειλαν, τη σχετική δήλωση προμήθειας.

Η γενική εικόνα πάντως δείχνει να μην υπάρχει αποτελεσματικός έλεγχος, με τον υπουργό να ανακοινώνει μέτρα, τις διοικήσεις να παραιτούνται, τους περιφερειάρχες να καταγγέλλουν και τους γαλακτοπαραγωγούς να αφήνουν υπονοούμενα για τη διαφθορά των κρατικών λειτουργών. Και όταν η συζήτηση φτάνει στη Βουλή, όλες οι τοποθετήσεις γίνονται με μισόλογα, με την πρόφαση της προστασίας της ελληνικής φέτας ΠΟΠ από τη δημοσιοποίηση της κακοδιαχείρισης.

Το οικοσύστημα

Υπάρχουν μερικά χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος και των εμπλεκομένων που μπορεί να επηρεάζουν τη δομή του κλάδου, τις εξελίξεις, την αποτελεσματικότητα των ενεργειών, τις δυνατότητες χειραγώγησης, την αλληλεπίδραση των παραγόντων και τους συσχετισμούς δυνάμεων. Δεν πρέπει επίσης να ξεχνάμε ότι τα μνημόνια και οι αξιώσεις των δανειστών επέδρασαν και στις βιομηχανίες του κλάδου, επικουρικά στον ήδη βασανισμένο από την κρίση τζίρο τους. Όπως και στις ελπίδες μικρών και μεγάλων για κλιμάκωση των εξαγωγών.

Βασικό χαρακτηριστικό των γαλακτοπαραγωγών είναι η κοινωνική απομόνωσή τους. Άλλοτε από τοπική βεντέτα ή ασέβεια στη διαχείριση φυσικών πόρων ή καταπάτηση ή πρόκληση μόλυνσης και άλλοτε από επιλογή, είναι συχνό το φαινόμενο να μη γνωρίζονται ούτε μεταξύ τους οι κτηνοτρόφοι γειτονικών περιοχών. Αυτό μας κάνει να αναρωτιόμαστε πόσο αντιπροσωπευτική είναι η εκπροσώπησή τους σήμερα και στο μέλλον και πόσο υποστηρικτικές θα είναι οι τοπικές κοινωνίες που τους περιβάλλουν. Πολύ χειρότερα, στην περιαστική κτηνοτροφία, όπου κάποτε νεόφερτοι κάτοικοι προσπαθούν να εκτοπίσουν παλιούς γαλακτοπαραγωγούς.

Οι ελάχιστες ευκαιρίες που είχαν οι σημερινοί κτηνοτρόφοι να εξοικειωθούν με τη σύγχρονη επιχειρηματικότητα, τη σύνδεση με την αγορά και τους νόμους της τους στερούν τη δυνατότητα προσδιορισμού των συγκριτικών πλεονεκτημάτων τους, διαπραγμάτευσης και επαναπροσδιορισμού της θέσης τους στην παραγωγή ενός από τους δυναμικότερους εμπορικούς παράγοντες της ελληνικής διατροφής. Οι πολλές μικρές εκμεταλλεύσεις και το αντανακλαστικό «τα δίνω» ή «τα σφάζω όλα» μπροστά στις δυσκολίες επιδεινώνουν την κατάσταση.

Πολλοί ξένοι, κλαδικά ή εθνικά, παίκτες μπήκαν στο παιχνίδι με διαφορετικούς σκοπούς και προσεγγίσεις, προκαλώντας μια πρόσθετη πολυπλοκότητα στην ήδη ευαίσθητη ισορροπία που επικρατούσε σε έναν κλάδο που ξέχασε να εκσυγχρονιστεί. Το αποτέλεσμα είναι στο ίδιο ταμπλό άλλος να παίζει Μονόπολη κι άλλος να παίζει το κεφάλι του, πληρώνοντας με δυστυχία την ανάγκη κάθε χαρτογιακά να δημιουργήσει μετοχικές υπεραξίες. Εξαγορές, διασώσεις, θυγατρικές, εναρμονισμένες πρακτικές και εκβιαστικές αρνήσεις είναι κινήσεις που ξεπερνούν τη διάθεση, ίσως και την ικανότητα παρακολούθησης από τον μέσο κτηνοτρόφο.

Διαβάζω από οικονομικές καταστάσεις του 2017 εταιρίας ζωοτροφών, θυγατρικής μεγάλης γαλακτοβιομηχανίας: «Περαιτέρω εξάντληση των δυνατοτήτων στο κόστος αγοράς α’ υλών, όπως και διασφάλιση συνεργειών με το δίκτυο πωλήσεων και προμηθειών της μητρικής εταιρίας. Η προσπάθεια για τη μείωση κόστους α’ υλών έχει να αντιπαρέλθει εισαγόμενες ύλες που διέπονται από χρηματιστηριακή διακύμανση και έλλειψη ρευστότητας από πλευράς μας για εξασφάλιση μεγαλύτερων εκπτώσεων λόγω κλίμακας αγορών. Προσπάθειες για περαιτέρω αύξηση πωλήσεων σε κερδοφόρα προϊόντα, όπως είναι οι ζωοτροφές των αιγοπροβείων, παρά τη δυσμενή θέση που βρίσκεται ο κλάδος των αιγοπρόβειων εκμεταλλεύσεων εξαιτίας των ιδιαίτερα χαμηλών τιμών σε εθνικό επίπεδο στο γάλα».

Ο πρόεδρος της εταιρίας λοιπόν υπογράφει τα αναφερόμενα στους μεσοπρόθεσμους στόχους της προβλεπόμενης πορείας και εξέλιξης, κάτι που θα μπορούσε να σημαίνει ότι: α. χρησιμοποιεί το δίκτυο προμηθειών της μητρικής εταιρίας για να μοχλεύσει τζίρο σε κερδοφόρα προϊόντα, όπως είναι οι ζωοτροφές των αιγοπροβάτων, παρά τη φτώχεια του κλάδου και β. ότι προσπαθεί να πετύχει καλύτερες τιμές με κλίμακες αγορών σε πρώτες ύλες που εισάγει και πιθανότατα χρησιμοποιεί σε ζωοτροφές για τη σίτιση προβάτων που προβλέπεται να βασίζουν τη διατροφή τους στη χλωρίδα της φιλοξενούσας περιοχής.

Η χαοτική προσέγγιση και «ποντιοπιλατική» συμπεριφορά των περιφερειακών και κεντρικών πολιτικών, που πιέζονται από τις ανάγκες ανάπτυξης και προσέλκυσης επενδύσεων χωρίς να μπορούν να πουν ευθέως στους μελλοθάνατους γαλακτοπαραγωγούς να κόψουν τον λαιμό τους, δημιουργεί τη γνωστή διγλωσσία. Αυτοί και ένα δίκτυο από πρόθυμους τοπικούς παράγοντες εντός και εκτός επιχειρήσεων και θεσμικών προσπαθούν να υπηρετήσουν τα διάφορα συμφέροντα και αφεντικά, κρατώντας όμως και τα προσχήματα με τους μικρούς παραγωγούς και το υπόλοιπο οικοσύστημα.

Ο πρότερος ανέντιμος βίος κάποιων γαλακτοβιομηχανιών και του συνδέσμου τους ΣΕΒΓΑΠ επηρεάζει κάθε άλλο εμπλεκόμενο. Ο ΣΕΒΓΑΠ κατηγορήθηκε για κοιτίδα των εναρμονισμένων πρακτικών της περιόδου 2004-2006 με αποκορύφωμα την απόπειρα να καρπωθούν τα μέλη του μέρος των επιδοτήσεων που αφορούσε τους κτηνοτρόφους μέσω της συμπίεσης των τιμών του γάλακτος. Επίσης συνδέεται από τη φύση του με τη σημερινή επανάληψη του ίδιου σκηνικού που κατήγγειλε ο υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης το 2007 σχετικά με το αιγοπρόβειο γάλα και τη φέτα.

Το πλαίσιο συνενοχής που επιτρέπει εδώ και χρόνια τη νόθευση και την ελληνοποίηση προϊόντων, αφού «λίγο πολύ όλοι στο ίδιο καζάνι βράζουμε» και «εγώ δεν θα αλλάξω τον κόσμο» ή «δεν θέλω να βρεθώ τσιμεντωμένος», εκσυγχρονίστηκε με off-shore και τριγωνικές συναλλαγές και χαίρει της ανοχής πολιτικών και θεσμικών, που περιορίζονται σε αυστηρές προειδοποιήσεις ή προτάσεις για διοχέτευση των νοθευμένων προϊόντων στη στήριξη των αναξιοπαθούντων της κρίσης με δαπάνες κοινωνικής πρόνοιας. Και περιμένουν να τους σώσει το Συντονιστικό Κέντρο Καταπολέμησης Παραεμπορίου και το Υπουργείο Οικονομικών.

Σημαντική παράμετρο αποτελεί και η ταλαιπωρημένη πορεία της φέτας σε αγορές εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου η ελληνική φέτα ΠΟΠ είναι από ελάχιστα ως καθόλου προστατευμένη, με «πειρατικούς» ανταγωνιστές τόσο τοπικούς παραγωγούς, όσο και βιομηχανίες άλλων χωρών της Ε.Ε. Σε εξελισσόμενες συμφωνίες με Καναδά και ΗΠΑ η ελληνική φέτα βρίσκεται μάλλον απροστάτευτη να προσπαθεί να επιβληθεί στην αγορά, σε ανταγωνιστές που χρησιμοποιούν το εμπορικό κεφάλαιό της, αλλά όχι τις προδιαγραφές ποιότητας.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο συσχετισμός τιμών του γάλακτος στον παραγωγό και προϊόντων στο ράφι, όπως διαρθρώνεται στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι αποκλίσεις είναι μάλλον ευνοϊκές για χρήση εισαγόμενου γάλακτος στην ελληνική παραγωγή όπου αυτό δεν εμποδίζεται από τις προδιαγραφές προϊόντων ΠΟΠ. Αλλά και εκεί όπου εμποδίζεται τα ελληνικά ταλέντα και η απρόσωπη επενδυτική επιχειρηματικότητα μπορούν να βρουν τον δρόμο στον αγώνα τους για μερίδια, προνόμια και αρπαχτές.

Η καινοτομία

Αν και ενοχλήθηκα από την εξέλιξη, αφού ετοιμαζόμουν να κάνω την πρώτη μου απόπειρα ερευνητικής δημοσιογραφίας στα σκοτεινά μονοπάτια της φέτας, οφείλω να αναγνωρίσω την καινοτόμο προσέγγιση του τσομπάνη που –αναγνωρίζοντας τα χάλια που έχουν τα τσομπανόσκυλά του– άφησε τα πρόβατα να τα βρουν με τους λύκους και σκόρπισε ευθύνες και κόστος γύρω απ’ το μαντρί. Τουλάχιστον θα είναι όλοι ενωμένοι. Όλοι εκτός από τους Κρητικούς, που είναι από την αρχή εκτός παιχνιδιού φέτας.

Δημήτρης Φυντάνης

Share this post